در نشست نقد و بررسی یك كتاب مطرح شد؛
تصویر بدون دخترم هیچگاه ارتباطی با حقیقت زن ایرانی ندارد
به گزارش کادو دونی، حسین نظری اظهار داشت: کتاب بدون دخترم هیچگاه نوشته بتی محمودی تصویری از زن ایرانی عرضه می کند که ارتباطی با حقیقت زن در ایران بعد از انقلاب ندارد و در رواج ایران ستیزی موثر بوده است.
به گزارش کادو دونی به نقل از مهر، سی امین نشست اندیشکده ادبیات پایداری با عنوان «نقد و بررسی تصویر ایران پساانقلاب در ادبیات غرب» با حضور حسین نظری، پژوهشگر و عضو هیأت علمی دانشکده زبان های خارجی دانشگاه تهران در سالن صفارزاده حوزه هنری برگزار گردید.
مباحث این نشست برگرفته از تجربیات پژوهشی حسین نظری در تألیف کتاب «بازنمایی ایران پساانقلاب (روایت های اسارت، نوشرق شناسی و مقاومت در زندگی نوشت های ایرانی آمریکایی)» بود.
در ابتدای این نشست حسین نظری ضمن اشاره به تصور غیر واقعی و غیر منطقی مردم خیلی از کشورهای غربی در رویارویی با ایران و ماهیت جغرافیایی، فرهنگی و اجتماعی کشورمان، اظهار داشت: این پرسش مطرح است که ریشه چنین تصوری چیست، و چرا در بین مردم مغرب زمین چنین نگاهی به ما وجود دارد. پاسخ این پرسش را در نقد ادبی میتوان از نظریه‌ی شرق شناسی ادوارد سعید به دست آورد؛ چون که او نگاه جهان غرب به جهان شرق را در طول تاریخ از جنبه‌ی سیاسی بررسی می کند.
وی اضافه کرد: در دو دهه گذشته جهان غرب خویش را جهان آزادی، پیشرفت، دانش و خرد و جهان شرق و به شکل خاص خاورمیانه و مسلمانان را مهد بی تمدنی، بی دانشی، ضد زن، ضد فرهنگ و واپس گرا و مانده در تاریخ و خرافات و با انسان هایی وحشی و خشن می داند. این نگاه به قدری در مخاطب غربی عمیق شده که حتی زمانیکه حقیقت را با چشمان خود می بیند، پذیرش آن برایش سخت و دشوار است؛ بعنوان مثال، پنجاه سال است که سینمای هالیوود مسلمانان را تروریست معرفی می کند و آنها با دیدن مسلمانانی که چنین خصوصیت و رفتاری ندارند، آن تصور از ذهن شان پاک نمی گردد. من در بررسی این دیدگاه، هیچ اثر خاصی که پیش از انقلاب در مورد ایران نوشته شده باشد، پیدا نکردم، و در واقع در ادبیات غرب، ایران پیش از انقلاب چندان مورد توجه نبوده است. من به سه جریان اصلی در بازنمایی ایران بعد از انقلاب با بررسی و تحلیل سه کتاب «بدون دخترم هرگز» (اثر بتی محمودی)، «لولیتاخوانی در تهران» (اثر آذر نفیسی)، «یاس و ستاره ها: فراتر از لولیتاخوانی در تهران» (اثر فاطمه کشاورز) اشاره خواهم کرد. روایتهای اسارت، روایتهای پس از یازده سپتامبر و روایتهای مقاومت سه جریان اصلی بازنمایی ایران بعد از انقلاب بوده است.
«بدون دخترم هرگز»؛ پیشتاز در رواج ایران ستیزی
نظری در ادامه اظهار داشت: روایتهای اسارت روایت زن غربی در چنگال انسان ایرانی و اسیر در ایران است. این اسارت هم اسارت واقعی است و هم اسارات استعاری. معمولا در عنوان این کتاب ها از کلمه «اسارات» و یا مفهوم آن استفاده می شود؛ مثلا «اسیر در ایران»، «زنان من، خانه من»، «بدون دخترم هرگز». بتی محمودی در کتاب «بدون دخترم هرگز» تصویری از زن ایرانی عرضه می کند که هیچ ارتباطی با حقیقت زن در ایران بعد از انقلاب ندارد. در این کتاب، حجاب با تحجر و خشونت همراه می باشد و احساس ترس را القا می کند. در این کتاب از استراتژی حیوان انگاری برای دیگری استفاده می شود؛ مثلا می گوید ایرانیان غذا را نمی خورند، بلکه مثل گرگ به آن حمله می کنند. این کتاب فاقد هرگونه ارزش ادبی است و فقط محتوایی جنجالی دارد، با این وجود هیچ اثری به اندازه این کتاب در رواج ایران ستیزی مؤثر نبوده است. این کتاب به بیشتر از ۲۰ زبان دنیا ترجمه شده و جایزه آزادی آمریکا را از آنِ خود کرده است. در سال ۱۹۹۲ در سه قاره دنیا، با فروش دوازده میلیون نسخه، به پرفروش ترین کتاب سال تبدیل گشته است، و افزون بر آن به نویسنده آن هم دکترای افتخاری دانشگاه میشیگان آمریکا و عنوان شجاع ترین زن سال تعلق می گیرد، و او یک شبه به سلبریتی و میلیونر تبدیل می شود.
این پژوهشگر اظهار داشت: عوامل مؤثر در پذیرش اثری مانند «بدون دخترم هرگز» از جانب مخاطب غربی با این میزان اغراق و خشونت و تناقض می تواند این موارد باشد: ۱. سنت ادبی با سابقه روایتهای اسارت (زنان سفیدپوست)؛ ۲. تسخیر سفارت آمریکا در ایران و ۳. اسارت به مثابه سفری معنوی باشد. آمریکایی ها پس از ورود به خاک آمریکا برای مشروعیت بخشی به کشتن سرخ پوستان، روایت زنان سفیدپوست مسیحی را که مورد تعرض و آزار سرخ پوستان غیرمسیحی قرار می گیرند و در نهایت به خاطر ایمانشان نجات می یابند. این روایت به سنت ادبی با سابقه روایتهای اسارت (زنان سفید پوست) و اسارت به مثابه سفری معنوی اشاره دارد. اما تسخیر سفارت آمریکا و یا به عبارتی بحران گروگانگیری طی مدت ۴۴۴ روز، بزرگترین بحران سیاسی و توهین به آمریکایی ها در تاریخ این کشور به حساب می آمد. از همین رو، از روایت کتاب «بدون دخترم هرگز» استقبال می کنند. نکته مهم و تأسف برانگیز اینست که در خلال چهل سال، حتی یک صفحه پژوهش و نقد علمی و معتبر در رابطه با کتابی که افکار عمومی جهان را در رابطه با ایران تحت تاثیر قرار داده، نوشته نشده است.
از دانشگاه علامه تا «لولیتاخوانی در تهران»
نظری افزود: پس از ماجرای ۱۱ سپتامبر هم این گونه روایتها در سطحی دیگر ادامه پیدا کرد و کتاب «لولیتاخوانی در تهران» یکی از نمودهای آن است. آذر نفیسی استاد ادبیات انگلیسی دانشگاه علامه طباطبایی سی سال پیش ادعا می کند که به خاطر عدم اعتقاد به حجاب الزامی از دانشگاه اخراج شده است. او با هفت نفر از دانشجویان بااستعدادش، در خانه خود ادبیات کلاسیک می خواند. یکی از این کتاب ها «لولیتا» است. «لولیتا» کتابی ممنوعه است و در آن از لولیتا دختری نابالغ که توسط پدرخوانده اش به اسارت گرفته شده، آزار دیده و مورد تعرض قرار گرفته، سخن گفته می شود.
وی اضافه کرد: کتاب «لولیتاخوانی در تهران» بعد از این جریان به نگارش درمی آید. خانم نفیسی لولیتا را زنان ایرانی می داند که پدرخوانده شان جمهوری اسلامی است و حتی در جاهایی می گوید این پدرخوانده، حضرت امام (ره) است. خانم نفیسی از دل جلسات خصوصی ادبیات در خانه اش، جامعه زنان را در ایران تحلیل می کند و آن اتاق نشیمن برای کتاب خوانی به نمونه کوچکی از ایران تبدیل می شود، و تنها وقتی دانشجویان در خانه اش حجابشان را برمی دارند به آنها نگاه انسانی می کند، اما تا پیش از آن این دختران را باهوش و خلاق و بااستعداد نمی بیند. وی در کتابش چنین بازنمایی می کند که اگر زن ایرانی می خواهد به آزادی برسد و هویت و خود واقعی اش را دریابد باید آثار کلاسیک ادبیات انگلیسی را بیاموزد، و به قهرمان های آنها نگاه کند؛ آثاری که قهرمان های آن برخلاف دین و فرهنگ و… حرکت می کنند. نکته جالب این کتاب آن است که همه دختران به جهان غرب مهاجرت می کنند؛ یعنی آزادی واقعی را تنها میتوان در جهان غرب پیدا کرد.
«یاس و ستاره ها: فراتر از لولیتاخوانی در تهران»
نظری در بررسی کتاب «یاس و ستاره ها» هم اظهار داشت: این کتاب نوشته فاطمه کشاورز، استاد ادبیات تطبیقی و مطالعات ایران در آمریکا است. در طرح جلد این کتاب تصویری است که اتفاقاً زن ایرانی در آن سرکوب نشده و مشارکت اجتماعی فعالی دارد، البته این مشارکت و فعال بودن با معیار نویسنده منطبق است. همینطور کتاب «یاس و ستاره ها»، از معیارهای دوگانه تاریخ ایران و جنگ و مسأله زنان در ایران و آمریکا سخن می گوید و جدی ترین اثری است که در اینباره نوشته است. این کتاب بسیار عمیق تر از کتاب «بدون دخترم هرگز» است و تصویری که در آن عرضه می شود پیش فرض های جامعه غربی را به چالش می کشد.
تنها راه مبارزه؛ تولید روایتهای بومی تراز جهانی
این نویسنده در انتها اظهار داشت: تنها راه مبارزه با این روایت ها، تولید روایتهای بومی تراز جهانی است و اگر خودمان به تولید روایتهای درست و جهانی نپردازیم دیگران بدون شناخت فرهنگ و جغرافیای ایران دست به چنین کاری خواهند زد و اگر دفاعی هم صورت گیرد به بدترین شکل آن خواهد بود. وصل شدن به شبکه جهانی بسیار اهمیت دارد و یکی از علل این که من کتاب «بازنمایی ایران پساانقلاب» را به زبان انگلیسی نوشتم این بود که توسط مخاطبان جهانی دیده شود و در دسترس باشد. البته ما می خواهیم این کتاب را به زبان فارسی ترجمه نماییم تا هموطنان داخل ایران هم بتوانند به مطالعه آن بپردازند.
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب