احمد آرام که بود؟ کادو دونی: احمد ارام، حدودا تا آخر عمر، در منزل به کار ترجمه مشغول بود و حتی ترجمه را برای خود «واجب شرعی» می دانست؛ برای اینکه به نظر او ترجمه‌ی منابع مهم از زبان های دیگر، برای تحول علمی و فرهنگی در ایران لازم بود. به گزارش کادو دونی به نقل از ایسنا، احمد آرام (۱۲۸۱-۱۳۷۷ ش)، مترجم پراثر، دانشنامه نگار و از شخصیت های فرهنگی ایران معاصر است که سال تولد او با اختلاف ذکر شده، اما به تصریح خود وی حدود نوروز ۱۲۸۱ ش است: «اسم من احمد و نام خانوادگیم آرام است. وقتی به دنیا آمدم، پدرم اسم مرا پشت قرآنی ثبت کرده بود و آن تاریخ چهارشنبه، مصادف با عید غدیر سال ۱۳۲۱ قمری را نشان می داد. ناگفته نماند، کتافروشی که با من رفیق بود این قرآن یادگاری پدر را از من گرفت که برود از روی آن کلیشه ای درست کند. کلیشه هم درست کرد و آنرا فروخت، اما قرآن را پس نیاورد! از این دست کتابفروش ها خیلی بوده اند که به اصطلاح خودشان مرا گول زده اند بدین مدلول هرچه کتاب دارم چاپ می کنند بی آنکه حق مرا بدهند!» وی در محله ای در جنوب تهران به دنیا آمد. پدرش تاجر بازار و مشروطه خواه بود. آرام مدتی نزد وی تحصیل کرد. سپس در مدرسه های ترقی، علمیه و دارالفنون به تحصیلات خود ادامه داد و با زبان های عربی، فرانسوی و انگلیسی آشنا شد. در دانشگاه، هم زمان در دو رشته‌ی حقوق و طب به تحصیل پرداخت، اما هیچ کدام را به انتها نرساند و معلمی را بر حقوق دان، یا طبیب شدن ترجیح داد. در دبیرستان های تهران، اصفهان، شیراز، مدرسه‌ی فلاحت در کرج و مدرسه‌ی عالی تجاری در تهران، خصوصاً به تدریس در مباحث علوم پرداخت و سال ها مدرس فیزیک بود. چندین سال در اصفهان و شیراز و عراق اقامت داشت و از اولین کسانی بود که برای سر و سامان بخشیدن به وضع نامطلوب منابع درسی، با همکاری چند تن دیگر اولین کتاب های علوم را برای تدریس در دبیرستان ها تدوین و به انتشار آنها کمک کرد؛ «کتابی وجود نداشت و کار علمی که انجام می شد در ایران سابقه نداشت... کتاب در کار نبود و همه جزوه نویسی می کردیم... در گذشته اساسا کتاب بسیار کم بود.» این ها جمله هایی است که در لابه لای خاطرات احمد آرام بصورت پررنگ وجود دارد و وی در ادامه خاطرات نوشته است: من با این دو نفر [دکتر فصیحی و دکتر نصیری] چون کتاب های فرنگی را دیده و خوانده بودیم و از مدرسه دارالفنون هم بیرون آمده بودیم، کلکسیونی تشکیل دادیم و اسم آنرا «مجموعه امیر» گذاشتیم. چون مدرسه را امیر ساخته بود. برای این مجموعه چهار جلد فیزیک و چهار جلد شیمی برای کلاس های اول تا چهارم متوسطه در فواصل سالیان ۱۳۰۲ تا ۱۳۰۶ منتشر کردیم. یک کتاب «هیأت» نیز به تنهایی منتشر کردم که نخستین کتاب من بود. دلم می سوخت، می خواستیم درس بخوانیم اما وسیله نداشتیم. به همین دلیل از همان وقت به فکر افتادیم که کلمه درست نماییم و فکر آن موقع در حقیقت شغل فعلی من است. مرحوم رهنما مقدمه ای بر فیزیک چهارم من نوشت که در آن، کلمه «آونگ» را برای نخستین بار مقابل «پاندول» آورده بود.» احمد آرام تا ۱۳۳۵ ش در خدمت وزارت فرهنگ (آموزش و پرورش) بود و به تدریس و تصدی مشاغل مختلف اشتغال داشت. بازرسی آموزشی، مدیریت کل و نیز مدت کوتاهی معاونت وزیر ازجمله سمت های وی بود. آرام در نیمه‌ی دهه‌ی ۱۳۲۰ ش به حزب توده‌ی ایران پیوست و به فعالیت سیاسی پرداخت، اما بعد از وقایع آذربایجان، همراه با انشعابیون به رهبری خلیل ملکی از آن حزب جدا شد و در دی ماه ۱۳۲۶ ظاهراً بر اثر اختلاف نظری در باب اتخاذ روش انشعابیون در مقابل سیاستهای اتحاد شوروی و حزب توده، از همکاری با گروههای چپ کلاً کناره گرفت و تا آخر عمر در سیاست مداخله نکرد؛ آرام طرفدار سیاست و روش مستقل از حزب کمونیست شوروی بود. با گذشت زمان، گرایش های مذهبی اش تقویت و تشدید یافت، به شکلی که بخش درخور توجهی از ترجمه هایش در زمینه‌ی معتقدات دینی و اسلامی شد. او درباره ی این مساله اظهار داشته بود: «من مقیاسم برای دین قرآن است و بنابراین، هرچه با قرآن نسازد آنرا قبول نمی کنم. سال ها پیش، یعنی سال ۱۳۱۸ یا ۱۳۱۹ بود که کتاب کیمیای سعادت غزالی را چاپ می کردم، آن کتاب خیلی در من اثر کرد به جهت اینکه مردی مثل او، حالا هرکس هرچه می خواهد بگوید، دین را خوب فهمیده است و بعد کتاب هایی که از مصر می آمد، همچون تفسیر فی ظلال القرآن سیدِ قطب که شهید شد، در من تأثیر بسزا داشت... بلی این ها در من مؤثر شده است. دیگر این که دروغ نمی گویم، یعنی اهتمام می کنم که نگویم؛ غیبت هم تا می توانم نمی کنم، مگر غیبت کسی را که غیبت کردنش واجب باشد، آن هم برای روشن کردم مردم. مال مردم را نمی خورم و مال حرام هم اهتمام می کنم نخورم، و دین همین هاست.» آرام از اعضاء مؤثر در دایرةالمعارف فارسی (به سرپرستی غلامحسین مصاحب) بود. مصاحب را او به ناشر دایرةالمعارف فارسی معرفی نمود. وی سمت معاون سرپرست و عضویت هیات تحریریه (شورای ویرایش) را به عهده داشت: «آقای صنعتی مدیر انتشارات فرانکلین که حدود هزار کتاب چاپ کرده و صنعت کتاب و چاپ را به تعبیر من از زمین به آسمان رسانده است. یک دایرة المعارف رومیزی یک جلدی از دانشگاه کلمبیای آمریکا داد که آنرا ترجمه نماییم. ما ابتدا برای جغرافیا لغاتی را که مورد احتیاج بود، ساختیم و چون پنج نفر بودیم اسم کتاب را پنج تن گذاشتیم. پنح تن عبارت بودند از مرحوم عامری، معلم بی نظیر ادبیات فارسی، دکتر مقربی، مهندس اصغیاء، دکتر مصاحب و بنده. البته نظیر این کارها را بسیار انجام دادیم. همچون لغات های آنجا یک ناحیه یخ بسته ای بود بین نیم کره قطب شمال و قطب جنوب که اسم انگلیسی آن «آیس کپ» است ولی ما گذاشتیم یخ پهن به مدلول پهنه یخی. ترجمه آن دایرة المعارف چند سال طول کشید.» جز این ها، مدتی هم با دانشنامه های دیگر، ازجمله در ترجمه‌ی برخی مقالات با دانشنامه‌ی جهان اسلام همکاری داشت. آرام سالیان بسیار و حدودا تا آخر عمر، در منزل به کار ترجمه مشغول بود و حتی ترجمه را برای خود «واجب شرعی» می دانست؛ برای اینکه به نظر او ترجمه‌ی منابع مهم از زبان های دیگر، برای تحول علمی و فرهنگی در ایران لازم بود. وی حدود ۷۰ سال به ترجمه اشتغال داشت و بیش از زبان انگلیسی و گاه از عربی و فرانسوی ترجمه می کرد. حوزه‌ی ترجمه‌ی او تخصصی نبود و هر اثری را که مفید و مؤثر تشخیص می داد، به فارسی ترجمه می کرد. او درباره ی شغل ترجمه می گوید: « پرداختن من به ترجمه برای این بود که واجب می دانستم باید چیزهایی را فراهم نماییم. البته اهتمام می کردم کتاب های بدی را انتخاب نکنم، خواه عربی باشد، خواه از زبان دیگری. از عربی، من دوره تفسیر سید قطب را ترجمه کردم. چون دیدم این مرد می گوید که من زیر سایه قرآن زندگی کرده ام و چون زبانش عربی است، می فهمد که چه می گوید. همچنین کتاب های دیگری که ترجمه کردم همه به این منظور بوده است که ان شاءالله خدمتی به مردمی که بدهکارشان هستم کرده باشم.» از مهم ترین کتاب هایی که به فارسی ترجمه کرده است، شاید بتوان از این ها یاد کرد: انتقال علوم یونانی به عالم اسلامی، پندار گسترش پذیری لایتناهی حقیقت، تاریخ تمدن، تاریخ علم، تاریخ نجوم اسلامی، خدا و انسان در قرآن، شش بال علم، علم و تمدن در اسلام، منطق اکتشاف علمی، یونانیان و بربرها و بسیاری آثار دیگر. کامور بخشایش صورت کامل تری از ترجمه های آرام را گرد آورده است. احمد آرام در ترجمه به مراعاتِ اصل دقت و واژه یابی و واژه سازی در مقابل اصطلاحات پای بند بود. واژه ها و ترکیبات بسیاری ساخته که شماری از آنها کاربرد یافته، و به غنای زبان فارسی افزوده است. وی همین طور در نوشتن املای کلمات هم سلیقه‌ی خاصی داشت و به سرهم نویسی معتقد بود. او می اظهار داشت: «من در کتاب های خودم هیچگاه کلمات فرنگی را بصورت خودش نمی نویسم بخصوص الان که کتاب های فلسفی را ترجمه می کنم. بعنوان مثال آقای «پوپر» کلمه ای دارد به اسم «اکیزیم متی زشین». «اکیزم» به مفهوم بدیهی است. بطورمثال می گویند: دو به اضافه دو می شود چهار و این یک اکیزیم است و عقل سلیم این را قبول می کند. اکیزیم در زبان فارسی یعنی «بدیهی» و مجموعه آن «بدیهیات» است. حالا این اصطلاح «اکیزیم متی زشین» را باید چگونه ترجمه کنیم؟ آنها که تنبل هستند همان اصطلاح را می گذارند و رد می شوند. اما من می گویم زبان که در آن از کلمه رقص(عربی) رقصیدن درست شده چرا از کلمه «بدیهی»، بدیهیدن ساخته نشود؟ من اینجا با اسم مصدر کار دارم پس در دلم «بدیهیدن» را می سازم و از آن «بدیهش» را بیرون می آورم که مساوی با «اکیزیم متی زشین» است. «ارتو» یعنی راستا و «دنت» هم به مدلول دندان است که من آنرا «دندان آرایی» گفته ام و روی آرایی آن «مد» نمی گذاریم تا این طور خوانده شود: «دندانارایی» به همان دلیل که کلمه بیابان را «بی آبان» نمی نویسیم خیابان را هم «خی آبان» نمی نویسیم. بدین سبب آن آنهایی که پروسه را «فرآیند» می نویسند کار اشتباهی انجام می دهند...» او جز ترجمه، چند کتاب را هم تصحیح کرده که مهم ترین آنها کیمیای سعادت، اثر غزالی است. آرام در مجامع و در کارهای علمی ـ فرهنگی بسیاری عضویت و شرکت داشت، ازجمله از اعضاء فرهنگستان زبان و ادبیات فارسی بود. منابع: «از ورای خاطرات گونه گون» (پای صحبت استاد احمد آرام)، ادبستان فرهنگ و هنر شهریور ۱۳۷۰ شماره ۲۱ مدخل آرام، مرکز دایرة المعارف بزرگ اسلامی منبع: kadodooni.ir 1404/01/10 16:09:13 5.0 / 5 22 تگهای خبر: آموزش , ادبیات , انتشار , تخصص این مطلب کادودونی را می پسندید؟ (1) (0) تازه ترین مطالب مرتبط چطور میتوان از نوروز برای تقویت هویت ملی در دنیای امروز بهره برد؟ تبریک نوروزی فارسی آموزان قرقیزستان به علاوه ویدئو در آستانه روز قدس، ماهی ها به دریا برمی گردند به چاپ چهارم رسید ناصر افشارپور مدیر اداره کتاب شد نظرات بینندگان در مورد این مطلب نظر شما در مورد این مطلب نام: ایمیل: نظر: سوال: = ۲ بعلاوه ۳