امروزِ ادبیات كودك و نوجوان، ۹
نویسنده کودک ونوجوان باید نیاز بچه ها را بداند
کادو دونی: شهلا انتظاریان می گوید نویسنده کودک و نوجوان باید جامعه شناختی و روان شناختی خوبی داشته باشد و بداند نیاز بچه ها چیست.
خبرگزاری مهر، گروه فرهنگ و ادب _ فاطمه میرزاجعفری: ادبیات کودک و نوجوان هنگامی پدید آمد که بزرگسالان متوجه شدند خردسالان و نوجوانان به جهت گنجایش های شناختی و خاصیت های رشدی خود آمادگی پذیرش متن های بزرگسال را ندارند و به متن هایی نیاز دارند که پاسخگوی دوره رشد و نیازهای آنها باشد.
برای بررسی وضعیت موجود ادبیات کودک و نوجوان، پرونده ای را در خبرگزاری مهر باز کردیم که قسمت اولش یک میزگرد با حضور محمد مهدی سید ناصری مدیرعامل انتشارات ذکر، زهرا یعقوبی عضو هیأت مدیره انجمن ناشران کودک و نوجوان و طاهره شاه محمدی نویسنده کتاب خردسالان بود. قسمت دوم و سوم پرونده هم به گفت و گو با جمال الدین اکرمی، نویسنده، مترجم و تصویرگر ایرانی کتاب های کودک و نوجوان اختصاص داشت.
در چهارمین و پنجمین قسمت از این پرونده نیز حمیدرضا سیدناصری نایب رییس هیأت مدیره انجمن ناشران کودک و نوجوان و مدیر انتشارات ذکر میهمان خبرگزاری مهر بود. در این گفت و گو درباره ی مسائلی همچون ممیزی های وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، قیمت کاغذ، غلبه ترجمه بر تألیف در بازار کودک و نوجوان و ورود ابزار آلات جدید و الکترونیک در صنعت نشر به بحث پرداختیم.
در قسمت های ششم و هفتم از پرونده «امروز ادبیات کودک و نوجوان»، به سراغ حسن احمدی نویسنده با سابقه کتاب های کودک و نوجوان رفتیم و با او درباره ی دغدغه این روزهای ادبیات کودک و نوجوان و تغییرات آن طی دهه های گذشته، چالش ها و موانع آن به گپ و گفت پرداختیم.
هشتمین قسمت از این پرونده نیز به گفت و گو با جعفر توزنده جانی نویسنده قدیمی کتاب های کودک و نوجوان اختصاص داشت که با او درباره ی مسائل مهم، چالش های این حوزه؛ همین طور تغییرات آن در طول دهه های گذشته به گپ و گفت پرداختیم.
مطالبی که تا امروز در این پرونده انتشار یافته اند، در پیوندهای زیر قابل دسترسی و مطالعه اند:
* «صنعت نشر در عرصه کودک ونوجوان نیاز به پوست اندازی دارد / ناشر طلا را تبدیل به مس می کند»
* «امروز ادبیات کودک و نوجوان نسبت به دهه های ۶۰ و ۷۰ افول داشته است»
* «پاستوریزه شدن کتب درسی بچه ها را به سمت کتاب داستانی می برد / مهم ترین تهدید امروز ادبیات»
* بی ثباتی بازار کاغذ گلوی ناشران را فشار می دهد / محدودیت های کاغذ داخلی برای چاپ کتاب چندرنگ
* افرادی که فکر پرکردن جیبشان اند دست از سر نشر بردارند / جایگاه ادبیات کودک ونوجوان مناسب نمی باشد
* بزرگترین تهدید ادبیات کودک و نوجوان چیست؟ / اگر ننویسم مریض می شوم
* بزرگترین چالش ادبیات کودک ونوجوان پایین آمدن تیراژ کتاب است / نوشتن برای بزرگسالان خیلی راحت است
اما در نهمین قسمت از پرونده «امروز ادبیات کودک و نوجوان»، به سراغ شهلا انتظاریان نویسنده و مترجم ادبیات کودک و نوجوان رفتیم و با او درباره ی دغدغه این روزهای ادبیات کودک و نوجوان و تغییرات آن طی دهه های گذشته، چالش ها و موانع آن به گپ و گفت پرداختیم.
در ادامه مشروح بخش اول گفتگو با انتظاریان را می خوانیم؛
* خانم انتظاریان با اهمیت ترین وجه داستان کودک و نوجوان چیست؛ در وضعیت فعلی!
مهمترین وجه ادبیات کودک و نوجوان امروزی این است که بتواند بچه های ما را جذب نماید. هم اکنون سرگرمی کودک و نوجوان ما خیلی زیاد شده است و دغدغه هایشان به ویژه فضای مجازی ذهن شان را اشغال کرده است، این در حالیست که ما باید در ادبیات کودک و نوجوان به شکلی جلو برویم که به قدری جذاب باشد که نوجوان و کودک ما برای آن وقت بگذارد و کاری نماییم که این حوزه جذاب تر باشد که بچه های ما بتوانند کتاب بخوانند.
در درجه اول داستان کودک و نوجوان باید سرگرم کننده باشد. به هر حال ما می دانیم هدف نگارش کتاب کودک و نوجوان از گذشته های دور آموزش بوده است، ولی لذت و سرگرمی از وجه های بسیار مهم اینگونه از ادبیات است چونکه اگر لذت وجود داشته باشد و کتاب سرگرم کننده باشد مخاطب را جذب می کند که با تلفن همراه بازی نکند و به سراغ کتاب بیاید و آنرا بخواند. پس لذت در درجه اول اهمیت قرار دارد و نویسنده ما باید توانایی این لذت بخشیدن به مخاطب را داشته باشد، مسلماً لذت به تنهایی کافی نیست ولی می توان بسته به میزان خلاقیت نویسنده سرگرمی و لذت را در قالب یک اثر و داستان خوب به مخاطب ارائه کرد.
آنچه باید مورد توجه قرار گیرد این است که متناسب با نیاز کودک امروزی کتاب تولید شود، ما نمی توانیم در گذشته های دور سیر نماییم و کودکی خودمان را برای بچه ها بازگو نماییم. البته که ادبیات تاریخی یک قسمتی از داستان های کودک و نوجوان می تواند باشد اما آن چه که کودک امروز نیاز دارد و برایش جذاب است با آن چه که ما در کودکی داشتیم متفاوت می باشد و بدین سبب باید به عنصر روزآمد بودن در ادبیات کودک و نوجوان توجه داشت.
* به نظر شما ادبیات کودک و نوجوان امروز جامعه ما نسبت به دهه های گذشته تغییرات داشته؟
مسلماً تغییرات زیادی بوده است. ما در دنیایی زندگی می نماییم که تغییرات لحظه ای صورت می گیرند، نسل ها و شکاف نسل ها به چند سال و یک دهه محدود شده است و همانطور که دنیا به شدت رو به تغییر است ادبیات کودک و نوجوان هم به شدت در این سالهای اخیر تغییر کرده است. جامعه ما هم جدا از جامعه جهانی نیست. حتی اگر کتاب هایی که ما به بچه ها می دهیم با کتاب هایی که توسط سایر فرهنگ ها ارائه می شود متفاوت باشد، اما نوجوان و کودک امروزی در دهکده جهانی زندگی می کند.
امروزه کتاب های بسیاری برای کودک و نوجوان داریم. برای مثال در زمان کودکی بنده ما کتاب های بزرگسال را باید مطالعه می کردیم و اصلاً کتابی برای کودک و نوجوان نبود، اگر هم بود بسیار محدود بود اما هم اکنون با یک حجم فراوان از کتاب های کودک و نوجوان رو به رو هستیم به شکلی که فرزندان ما باید از بین این کتاب ها انتخاب کنند، موضوعات و ژانرها هم تغییر کرده است و ادبیات کودک و نوجوان به موازات ادبیات بزرگسال درحال تغییر است.
اگر در ادبیات بزرگسال ما شاهد توجه مخاطب به کارهای بطورمثال رئالیسم جادویی هستیم در ادبیات کودک و نوجوان هم این تغییر را می بینیم، اگر در ادبیات بزرگسال رفت و برگشت های زمانی و جریان سیال ذهن زیاد دیده می شود در ادبیات کودک هم فراوان است، بدین سبب به همان نسبت که ادبیات بزرگسال درحال تغییر است ادبیات کودک و نوجوان هم درحال تغییر است چونکه سلیقه مخاطب دائماً تغییر می کند.
* اجازه دهید از دوران طلایی ادبیات کودک و نوجوان یعنی دهه ۶۰ و ۷۰ یاد و این سوال را مطرح نماییم که هم اکنون جایگاه ادبیات کودک و نوجوان چه طور است؟
من هم تا حدود زیادی موافقم که این دهه ها دوران طلایی بودند. اگر به تیراژ کتاب هایی که در آن سال ها چاپ می شد رجوع نماییم بطورکامل می توان این مساله را درک کرد.
اگرچه امروزه تیراژ کتاب ها یعنی تعداد عناوین زیاد است، اما ترجمه های موازی و تکراری زیاد است. تیراژ کتاب ها به شدت پایین آمده است در صورتیکه جمعیت نوجوان بیشتر شده است. در آن زمان از هر عنوان حداقل سه هزار تعداد چاپ می شد در صورتیکه الان به ۱۰۰ تا ۲۰۰ تعداد رسیدیم حتی خیلی از ناشران دولتی مانند کانون پرورش فکری که تیراژهای بالای ۱۰ هزار و ۵ هزارتایی داشتند هم اکنون با وجود تمام امکاناتی که دارند بالاتر از هزار مورد چاپ نمی کنند.
در این دوره ها و حتی اوایل دهه ۸۰ در بخش کودک و نوجوان مجلات تخصصی بسیاری داشتیم که بسیار کمک کننده بود. برای مثال کتاب ماه کودک و نوجوان مرتب نقد کتاب داشت و کتاب ها را ارزیابی می کرد این سبب می شد که پدیدآورندگان در انتخاب هایشان دقت بیشتری داشته باشند، در ترجمه ها و تألیف ها دقت کنند اما هم اکنون ارزیابی ها بسیار پایین آمده و جایزه ها کم شده است.
در دهه ۶۰ تا ۸۰ و اوایل آن وقتی جایزه های مختلفی برای ادبیات کودک و نوجوان در نظر گرفته می شد عواملی برای تشویق پدیدآورندگان و معرفی آثارشان برای خردسالان و نوجوانان بود که الان متأسفانه بسیار محدود شده است و روز به روز کم می شود. ولی هم اکنون ما با سیر تکمیلی ادبیات کودک در جهان رو به رو هستیم، از آنجا که امکان دسترسی مجازی به کتاب های تازه چاپ در خارج از مرزها زیاد شده است شاهد این هستیم که ترجمه ها به روز شده و بلا فاصله وقتی کتابی چاپ می شود در کشور ما هم این کتاب ها دیده و تهیه و ترجمه می شوند این هم اتفاق خوبی است که در این یک دهه اخیر شاهد آن هستیم که در دهه ۶۰ و ۷۰ شاهد آن نبودیم.
* کمی هم از چالش های این حوزه صحبت کنیم! نوشتن برای بزرگسالان چالش های بیشتری دارد یا کودک و نوجوان؟
به نظر من چندان فرقی نمی نماید. نویسنده ای که به کارش متعهد است چه به هنگام نگارش کار برای بزرگسال و چه کودک به دیدگاهش توجه می کند. ولی ما برای کودک و نوجوان حساسیت های بیشتری داریم چونکه آنها در مراحل آغازین ایجاد شخصیت شان هستند و همانطور که می دانیم بهترین سالهای ایجاد شخصیت شانزده تا هجده سال است. بدین سبب در این دوره که با اهمیت ترین بخش یادگیری و ایجاد روان کودک و نوجوان است نویسندگانی که می نویسند باید به این امر واقف باشند و به گوشه های تاریک ذهن این بچه ها دسترسی داشته ب اشند و اطلاعات وسیعی از این مقطع سنی داشته باشند و بر طبق آن بنویسند، باید دید خودرا وسعت ببخشند و برای کودک و نوجوان ساده انگاری نکنند.
به هرحال تفاوت وجود دارد ولی نباید خیلی این تفاوت را بین ادبیات بزرگسال و کودک قائل شد اما بچه ها نیازمند پژوهش بیشتر برای دستیابی به شخصیت شان هستند و نویسنده کودک و نوجوان باید جامعه شناختی و روان شناختی خوبی داشته باشد و بداند که بچه ها نیازشان چیست و بداند بچه ها امروزه چطور زندگی می کنند تا بتواند بنویسد. همانطور که گفتم شکاف نسل ها زیاد شده است و نویسنده ما باید تلاش زیادی کند تا این شکاف را پر کند تا پا به پای این نسل جلو بیاید اما نویسنده بزرگسال چون برای رده سنی متفاوتی می نویسد نه خودش این شکاف نسلی را دارد و نه مخاطبانش بدین سبب شاید چالش های کمتری داشته باشد.
ادامه دارد..
منبع: كادو دونی
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب