داستانک هایی برای فلسفه ورزی کودکانه
کادو دونی: به گزارش کادو دونی، اصفهان «مجموعه‌ی ۱۵جلدی ادب ۱» با هدف تقویت تفکر و فلسفه ورزی در کودکان روانه بازار نشر شد.
اگر از یُعد مخاطب شناسی به دنیای کتاب ایران نگاه نماییم، با نظرگاهی فراگیر اما غلط روبه رو می شویم که برای اصلاح آن باید کوشید. تصوری اشتباه در میان اکثریت جامعه‌ی کتاب خوان ما وجود دارد در خصوص این که کتاب خوب و با کیفیت را فقط در میان ناشران تهرانی میتوان یافت. این در شرایطی است که در شهر های دیگر کشورمان هم کتاب هایی شایان توجه منتشر می شود، همان گونه که امکان دارد در بین انتشاراتی های تهران هم با کتاب هایی بی قدر و ناقابل مواجه شویم.
«مجموعه‌ی ۱۵جلدی ادب ۱» یکی از آن آثار غیرتهرانی است که در عرصه‌ی غامض و هزارتوی کتاب کودک نگاشته شده است. این مجموعه یکی از تازه های نشر «یار مانا» از انتشاراتی های اصفهان به حساب می آید و پدیدآورندگان آن هم خاستگاهشان به همین دیار بازمی گردد.
رضاعلی نوروزی، عضو هیئت علمی گروه علوم تربیتی دانشگاه اصفهان، نویسنده‌ی اول و فاطمه داوری نویسنده‌ی دوم این اثر به شمار می آید. این مجموعه در اواخر سال ۱۴۰۲ شمسی با تصویرگری فائزه تقی یار به جامعه‌ی کودکان ایرانی و البته پدر و مادرها، مربیان و مراقبان آنان تقدیم شده است.
این کتاب با عنایت به اهمیت آموزشی اش در «کتابنامه‌ی رشد» به ثبت رسیده و رویداد ملی یارستان کودکستان هم خواندنش را پیشنهاد داده است. این رویداد همواره تلاش دارد تا کتاب های فاخر کودکانه را به جامعه معرفی نماید.
جذابیت بصری و اهمیت چندجلدی بودن
اگر جلد هر کتابی اولین دعوتگر خواننده به دنیای آن کتاب باشد، باید گفت «مجموعه‌ی ۱۵جلدی ادب ۱» با آن رنگین کمان شاد و سرزنده‌ی ۱۵رنگی اش موفق بوده است. بدون تردید، به تراکم محتوای نوشتاری بر روی جلد میتوان انتقاد نمود. بااین همه، جذابیت بصری کتاب چه بر روی جلد و چه در صفحات مختلفش انکارشدنی نیست و به نظر می آید، قدرت فراوانی در جلب رضایت مخاطبان اصلی اش، یعنی کودکان قبل از دبستان، داشته باشد.
جذابیت بصری کتاب های کودک صرفا در جذب و کشش خواننده به مطالعه‌ی آن یا شنیدنش تاثیر ندارد. جاذبه‌ی تصویرگری هر کتابی می تواند کامل کننده‌ی متن نوشتاری و در تقویت و تربیت بصری کودک هم اثرگذار باشد. تربیت بصری کودک مانند هر مسئله‌ی دیگری چون خوب شنیدن یا مهارت های دست ورزی دارای اهمیت است و نباید دست کم گرفت.
«مجموعه‌ی ۱۵جلدی ادب ۱» در کنار این خصوصیت های ظاهری، به خاطر مجموعه بودن یا چندجلدی بودنش هم درخور اعتناست. امروزه، اهمیت خرید کتاب های دنباله دار و تاثیر آنها بر کتاب خوان شدن کودکان و تبدیل شدن فرهنگ کتاب خوانی به برنامه‌ی ثابت روزمره شان بر کسی پوشیده نیست.
اگر کتاب و شخصیت های یک مجموعه برای کودکی جاذبه نداشته باشد، بحثش جداست، اما اگر جلد نخست یک کتابِ مجموعه ای تاثیر کافی و لازم را بر کودک بگذارد، دیگر پدر و مادر مجبور نیستند که مدام برای تهیه‌ی کتاب و خواندن یک اثر از جانب بچه شان به تقلا بیفتند، بلکه خود کتاب مشوق کودک است تا از جلدی به جلد دیگر سفر کند و غرق در جهان داستانی شخصیت یا شخصیت هایی شود که به راستی برایش جاذبه دارند. در اینجا میتوان «مجموعه‌ی ۱۵جلدی ادب ۱» را در مقام نمونه ای موفق از کتاب های دنباله دار و گیرا معرفی نمود.
لذت غرقه در کشمکش های خرگوش کوچولو
اما محتوای این کتاب و به بیانی هر ۱۵ جلدش را میتوان به دو بخش اصلی تقسیم کرد. بخش نخست آن داستانکی شیرین و لذت بخش در ۹ یا نهایتا ۱۲صفحه است. هر دفعه شخصیت اصلی کتاب، یعنی خرگوشِ کوچولو، بازیگوش، شوقمند، کم تجربه و با اشتباهات کوچک و بزرگ در یک موقعیت زنده و واقعی قرار می گیرد. در چنین موقعیتی کودک قبل از دبستان، یعنی مخاطب اصلی کتاب، می تواند همدلانه به آن بنگرد و با اتفاقاتش و شخصیت اصلی اش هم ذات پنداری کند. قابل ذکر است که نثر این داستان ها بر مبنای قواعد شکسته نویسی فارسی تنظیم شده است.
به هرروی، کودک در دریای این مجموعه نه تنها می تواند خویشتن را در جایگاه خرگوش کوچولو تصور کند و بر آموخته هایش برای رویارویی با مسائل زنده و جاری زندگی بیفزاد، بلکه می تواند خانواده، به صورت مشخص مامان و بابای خود و همینطور دوستان و دیگر شخصیت های فرعی هر داستانک را در موقعیتی از زندگی راستین ببیند.
این مساله کودک را با فکر و ایده و دغدغه های بزرگ ترها یا گروههای هم سالش در لایه های مختلف داستان آشنا می کند؛ در حالیکه همین آشنایی امکان دارد در وضعیت جاری و ساری زندگی روزمره ممکن نباشد. با عنایت به موشکافی شخصیت خرگوش کوچولو در هر داستان و ترسیم آرزوها، ترس ها و به طورکلی جهان بینی او این مساله برای بزرگ ترها هم مفید می باشد تا بتوانند از زاویه‌ی این داستان ها دنیای کودکان را بشناسند، این شناسایی در وضعیت های زنده و پویای زندگی به هردلیلی امکان دارد میسر نشود.
ابتدای هر داستانک از دل روابط خرگوش کوچولو با خانواده و دیگر اطرافیانش مساله ای مطرح می شود که پیوندی نزدیک با چالش های روزمره‌ی یک کودک دارد. بعد از پشت سرگذاشتن رویدادها و کنش و واکنش های متعدد، در خاتمه به کودک نشان داده است که راه گذار از کشمکش مورد اشاره در سرآغاز داستان و به عبارتی حل آن مساله برای رسیدن به وضعیت مطلوب، چگونه محقق می شود. بنابراین، کتاب در دل فرازوفرودهای داستانی، به زبانی ساده و به صورت غیرمستقیم چگونگی مقابله‌ی کودک با کشمکش هایش را به تصویر می کشد.
برای نمونه، در جلد یازدهم و معروف به «کتاب سبزک» با خرگوش کوچولویی روبه رو می شویم که شلخته و بی نظم است. به خاطر این موضوع، هم خودش و هم دوروبری هایش با مشکلاتی روبه رو شده اند. مثلا پای مامان خرگوش به خاطر اسباب بازی های بچه اش که وسط اتاق ریخته است، صدمه می بیند. خود خرگوش کوچولو در موقعیتی ضروری نمی تواند کلاهش را پیدا کند و کتاب دوستش را وقتی به امانت می گیرد، در شلوغی و درهم برهمی اتاقش گم وگور می کند.
این چالش های پیش رو به مرور کودک را از این مساله آگاه می کند که نظم داشتن و مرتب بودن چه اهمیتی دارد و چقدر نتایج و نتایج مثبتش کمک کننده است، البته بدون این که نویسندگان مستقیم به زبان بیاورند که منظم باش یا منظم بودن خوب است. دو داستان نویس فقط سرانجامِ بی نظمی و نظم را نشان می دهند. اما این پایان داستان نیست.
تقویت تفکر و نهادینه شدن تعلیم و تربیت
پس از آمدن داستانکی در نیمه‌ی اول کتاب، به بخش دوم آن یعنی تمرین ها وارد می شویم. این تمرین ها و بازی ها تعدادشان بین ۱۰ تا ۱۱ مورد است. و مخصوص اجرای دو نفره‌ی کودک و یکی از والدین یا خانوادگی و برای خانه طراحی شده اند. هرچند بر مبنای یک لیست راهنما که خود نویسندگان در کتاب عرضه کرده اند، میتوان در هر تمرین یا بازی تغییراتی ایجاد کرد تا در محیط هایی دیگر مانند، مهدهای کودک، پیش دبستانی ها، خانه های بازی و... اجرایی باشند.
اهمیت بخش دوم کتاب اینست که از راه طرح یک پرسش یا پیشنهاد یک بازی و تمرین های دیگر، هدف مهمی که در بخش اول و به صورت داستانی بیان شده بود، حالا چند دفعه و از طریق ها و جنبه های مختلف از نو خودنمایی می کند. این تمرین ها گاهی بسیار ساده اند و از راه پرسش و پاسخ بین والدین و کودک رخ می دهند.
اما گاهی از نظر فکری و قوه‌ی خیال پردازی به قلمرویی پیچیده تر وارد می شوند و گاهی برای اجرایشان به بعضی از ابزارها نیاز است. بدیهی است که این تمرین ها از ساده به دشوار ذکر شده اند و همگی در حد توان کودکان پیش دبستانی هستند. اهمیت اساسی این تمرین ها آن است که یک خصوصیت مثبت را را در ذهن کودک نهادینه می کنند و همین سبب می شود که انتظار ظهور و بروزش را در عمل وی هم داشته باشیم. در جلد یازدهمی که ذکر شد، «نظم داشتن» همان خصوصیت مهم و پرارزش است.
قسمت تمرینی «مجموعه‌ی ۱۵جلدی ادب ۱» خواننده را بیشتر از بخش نخست به تفکر وامی دارد و به قلب ماجراها می برد. این تمرین ها گاهی با تحرک هم همراه هستند که می تواند جنبه‌ی مثبت دیگری از بخش دوم کتاب باشد. این قسمت موقعیت خوبی فراهم می آورد که مادر و پدر یا دیگر نزدیکان کودک وقتشان را در کنار هم بگذارنند.
شکی نیست که اجرای آنها در محیط هایی مانند پیش دبستانی بر افزایش مهارت های کودک در جمع و کارهای گروهی خواهد افزود. این تمرین ها از این جنبه هم که دانش آموزمحور یا کودک محور هستند، دارای اهمیت بسیار است. در دنیای امروز، همه می دانند که آموزش و پرورش معلم محور و متکی بر گفتار و سخنرانی و نصیحت راه به جایی نخواهد برد.
بر اساس خصوصیت هایی که گذشت، باید گفت «مجموعه‌ی ۱۵جلدی ادب ۱» کتابی نیست که با آن کودکانمان را خواب نماییم. این ۱۵ جلد برای بیداری کودک و همینطور آگاه کردن والدین و دیگر همراهان اوست. کتاب اگر از مسیری درست به کودک عرضه شود، فرصتی فراهم خواهد آورد که بازتاب تأثیرات مثبتش را باید در رفتارهای کم اشتباه، هوشمندانه و رو به تعالی و ترقی کودک دید.
در پایان، اسامی این مجموعه‌ی ۱۵گانه به ترتیب جلد ذکر می شود: «خرگوش کوچولو و کفش های نو»، «خرگوش کوچولوی زرنگ»، «سلام خرگوش کوچولو»، «تولد برفی»، «دوست تازه»، «خرگوش کوچولو و ظرف هویج»، «عروسک خرگوش کوچولو»، «خرگوش کوچولو و آهوی دوره گرد»، «این یک راز است»، «خرگوش کوچولوی حواس پرت»، «کتاب سبزک»، «پشمالوی عصبانی»، «خرگوش پرحرف»، «درس بزرگ سبزک»، «مغازه ی پر از خوراکی».
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب