حجت الاسلام پارسانیا:
كرونا عرصه ی جدیدی از حیات دین داری را بروز داد
به گزارش کادو دونی عضو شورایعالی انقلاب فرهنگی اظهار داشت: در دوران کرونایی مناسک اجتماعی جدیدی به وجود آمد و با وجود چالش های دینی که به وجود آمد، کرونا عرصه ی جدیدی از حیات دین داری را بروز داد.
به گزارش کادو دونی به نقل از مهر، به همت بسیج اساتید پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی و با مشارکت پژوهشگران، پژوهشگران و اعضای هیأت علمی مؤسسات آموزشی و پژوهشی، همایش ملی «بحران کرونا و چالش های فلسفه ی سیاسی-اجتماعی غرب» روز سه شنبه، ۱۲ اسفندماه ۱۳۹۹، به صورت حضوری و مجازی در پژوهشگاه اجرا شد. سخنران اول همایش فرهاد زیویار، عضو هیأت علمی پژوهشگاه و مسئول همایش، ضمن تبریک اعیاد ماه مبارک رجب به حاضرین در همایش خیرمقدم گفت و گفت: شیوع ویروس کرونا آثار مختلفی بر زندگی بشر گذاشته است. حالا که بیش از یک سال از این بلای عالم گیر می گذرد یک ایستگاه تاریخی و آزمونی بزرگ و پیچیده برای نسل حاضر و ستم دیده است. ظاهراً این آزمون پردامنه و طویل المدت کمتر کسی یا چیزی را از قلم می اندازد. البته پرطمطراق ها و دانه درشت ها سخت تر از صافی آن عبور می کنند. همان طورکه پیشتر عنوان شد، وزن و حجم تمام «کرونا ویروسی» که عالم و آدم را تا به امروز به خود مبتلا کرده، آن قدر ناچیز است که بیشتر از چند گرم نیست امّا جمعیتی که به آن مبتلا شدند بعد از یک سال از مرز صد میلیون نفر عبور کرده اند که از این میان دو تا سه درصد این آمار جان خودشان را از دست داده اند. وی افزود: صرف نظر از نظام غیرعادلانه قدرت جهانی و فقدان عدالت در توزیع امکانات و تجهیزات پزشکی باتوجه به تحریم های ظالمانه، ابتلاء و تلفات مادی و غیرمادی این ویروس عجیب و غریب، امکانات و سازوکارهای اجتماعی دانه درشت ها را بیشتر نشانه گرفته است و بااینکه تلفات انسانی آن برای همه ی آحاد بشر تأثر برانگیز است امّا از حیث مقام و مرتبت با فقیر و فقرا کمتر دست به گریبان شده است. به عبارتی هر کس بامش بیشتر و داعیه و سفره هایش رنگین تر و عریض و طویل تر، در اعلان جنگ کرونا زورآزمایی سخت تری باید بکند کما اینکه مرتبت و نسبت تلفات و خسارات این ویروس، اروپا و امریکا را با فاصله از آسیا و آفریقا پیش انداخته است. اعداد و ارقام و رویارویی ها و دوگانههای به وجود آمده هم حکایت از این قضیه دارد: دوگانه ی سلامت و اخلاق / دوگانه ی سلامت، اقتصاد و معیشت / دوگانه ی سلامت و کارآمدی در حکمرانی یا چالش های بنیادی: سبک زندگی، امکانات و فضای کالبدی نهادهای عریض و طویل اقتصادی، رفاهی، آموزشی، ورزشی، تفریحی، چالش های سیاست و متدهای متداول آن، چالش های کارآمدی و ناکارآمدی تکنیک و تکنولوژی، چالش های کارآمدی و ناکارآمدی و صدمه های فضای مجازی با شمولیت گسترده ی آن، همه ی این ها این نکته را متبادر می کند که ایستگاه تاریخی کرونا نقطه عطفی در بنیاد و نهادمندی و سازه های سیاسی ـ اجتماعی قدرتمندترهای جهان معاصر به شمار می آید و آزمون بیش از یک سال و طولانی مدت آن، به صورت قاعده مند سفره ی این ها را بیشتر تهدید کرده است. توانایی مدیریتی، فلسفه ی اجتماعی و نمایش اخلاق عمومی در نوع توجه به حقوق همگان در توزیع و امکان بهره گیری از تجهیزات پزشکی وحتی منفعت گرایی در نگاه به سالمندان و افرادی که عواید چندانی برای جامعه ندارند به تعبیر مقام «معظم رهبری» شکست خورده قلمداد می گردد. و این در حالیست که بنیاد فکری و سازوکارهای نظام جمهوری اسلامی طوری طراحی شده است که تلاش و مقابله با این بلیه، نه فقط جهاد به شمار می آید بلکه تفاوتی بین پیر و جوان قایل نمی گردد و حتی اگر هم اولویتی قایل باشد ضعیف ترها و پیرها رجحان پیدا می کنند و برای مرتبت جان باختگان این جبهه هم شهادت در نظر گرفته می شود. زیویار، در آخر سخنانش تشریح کرد: این همایش ملی آثار و پژوهش های خویش را در همین راستا با محور نقد فلسفه ی سیاسی ـ اجتماعی غرب، مناسبات اجتماعی، کارآمدی دولت ها و نهادهای آن در برخورد با این بحران برگزار کرده است. امیدواریم که گامی هر چند کوچک در این راه برداشته شده باشد. یحیی فوزی، عضو هیأت علمی پژوهشگاه و دبیر کمیته علمی همایش، سخنران بعدی مراسم بود که به عرضه ی گزارشی از فعالیت ها، نحوه ی اجرا و محورهای همایش مزبور پرداخت و بیان کرد: ۴۰ اثر به این همایش ارسال شده بود که مورد داوری و ارزیابی قرار گرفته اند. ایشان سپس اظهار داشت: بحران کرونا که با اپیدمی ویروس کرونا جهان امروز را در برگرفته است پدیده ای چندلایه و چندوجهی است که برای فهم ابعاد و نتایج آن نیازمند شناخت این لایه های مختلف است تا بتوان شناخت درستی از آن به دست آورد. اگر با نگاهی تحلیل لایه ای، پدیده ی بحران کرونا را مورد بررسی قرار دهیم، می توان این پدیده را پدیده ای هرمی تصور کرد که سطح بالا و قله ی آن ماهیتی بهداشتی و پزشکی دارد که علت آن یک ویروس جهش یافته یا جهش داده شده است که با سرعت در جهان در حال گسترش بوده و بخش مهمی از مردم جهان را از ترس مرگ به پناهگاه برده و زندگی روزمره ی مردم را گرفتار چالش های جدی کرده است و هرروز جان برخی از افراد را می گیرد. در سطح و لایه ی میانی و تحلیل بحران کرونا، شاهد ابعاد فراپزشکی هم چون ابعاد اجتماعی، سیاسی، اقتصادی، روان شناسی، فرهنگی و حقوقی هستیم که دراین رابطه می توان به این موارد اشاره کرد: ابعاد اقتصادی بحران کرونا هم چون کاهش رشد اقتصادی، گسترش فقر، بیکاری، شکاف طبقاتی، تعطیلی کارگاه های تولید و خدماتی و…. ابعاد سیاسی بحران و چالش های جدید سیاسی امنیتی و نظام اجرائی و تصمیم گیری درجوامع و نقش و میزان موفقیت مدلهای مختلف حکومتی در مهار بحران و حل مشکلات بطوریکه برخی بحران کرونا را آزمونی برای شناسائی توان مندی اشکال و مدلهای مختلف حکومتی در بحران دانسته اند. هم چنین در ابعاد اجتماعی گسترش شکاف طبقاتی و اجتماعی و در عرصه ی فرهنگی و ابعاد دینی و مذهبی بحران که باعث تحول رویکردها به ماهیت شرور در ادیان و نوع مواجهه ی مناسب با آنها شده است. ابعاد روحی و روانی بحران هم وجه دیگر آنست که از یک سو نقش عوامل روانی در شکل گیری و تقویت بحران و از طرف دیگر چگونگی حل بحران های روحی-روانی و راه های برون رفت از ناشی از بحران است. به همین ترتیب باید به ابعاد حقوقی، مدیریتی و هنری و… اشاره نمود که هریک ابعاد گسترده و قابل مطالعه ای دارند و درمجموع نشان می دهد، همانطور که در ظاهر و درسطح اول، نقش علوم پزشکی از اهمیت برخوردار است، در سطح دوم، نقش علوم انسانی بسیار پررنگ است و این سطح دوم پدیده، عمدتا ماهیتی علوم انسانی و اجتماعی دارد. فوزی در ادامه به لایه ی سوم بحران کرونا اشاره نمود و افزود: بحران کروناویروس، لایه ی سومی هم داردکه می توان آنرا به چالش کشیدن تمدن غالب برجهان دانست و وجه تأثیرگذار تمدنی بحران کرونا را نشان میدهد. دراین عرصه گفتمان ها و اسطوره های مسلط بر نظم موجود جهانی، زیر سؤال رفته و حفره ها وخلاءهای آن آشکار شده و گفتمان غالب درعرصه ی تمدن بشری را به چالش کشیده است، به عبارت دیگر بحران کرونا نشان داد که خیلی از سخت افزارها، نرم افزارها، نظام ها و ساختارهای اجتماعی تمدنی موجود با اشکالات و ایرادات مختلفی در گذار بشر امروز از بحران مواجهند. این ساختارها و نظام های جدید که عمدتا محصول غلبه ی تمدن غربی برجهان امروز بوسیله پروژه یا فرایند ی جهانی شدن است و نوع نظام های سیاسی اجتماعی و سبک زندگی یک سانی درجهان را با تأثیرپذیری از تجربه ی غرب سفارش می کرد که منجر به آن شد تا صدمه پذیری جوامع درمورد بحران به یکدیگر شباهت زیادی پیدا کند. بحران کرونا گفتمان نئولیبرالیستی و مدرنیستی در غرب و حتی گفتمان شبه مدرنیستی در قسمتی از جوامع درحال توسعه که بر اسطوره هایی هم چون دولت حداقلی، فردگرائی و آزادی اقتصادی سودمحور، به حاشیه راندن عدالت اجتماعی و تاکید بر داروینیسم اجتماعی و نوعی سبک زندگی مبتنی براین اسطوره ها بنا شده اند را به شدت به چالش کشید و توانایی آنها در کاهش و رفع رنج بشر در دوران بحران را با سؤالات جدی مواجه ساخت. فوزی در توضیح این بحث به یک مثال اشاره نمود و اظهار داشت: بحران کرونا نشان داد که کارآمدی نظام های سیاسی در برخورد با بحران تنها تحت تاثیر کوچک بودن یا دخالت حداقلی یا دموکراتیک بودن صوری مورد تاکید در کشورهای شبه مدرن و حتی برخی دموکراسی های غربی نیست، بلکه کیفیت دموکراسی و نوع ارتباط دولت و ملت و میزان کاهش شکاف بین دولت- ملت ها و مشروعیت مردمی دولت ها باعث همکاری گسترده تر مردم با دولت ها و کارآمدی بیشتر آنها در برخورد با بحران شده است. این امر لزوم بازبینی در الگوهای سیاسی معطوف به کارآمدی و معطوف به خصوصیت های جوامع مختلف را مورد تاکید قرار می دهد. هم چنین بحران کرونا نشان داد که اگر نظام اداری و اجتماعی، تقسیم کار و شکل محلی تری داشته باشد، موفق تر است. بحران کرونا نشان داده اگر الگوهای شهرنشینی و معماری متناسب با هویت، فرهنگ و نیازهای جوامع مختلف باشد و اگر تراکم این چنینی با الگوبرداری ناقص از معماری جوامع دیگر در شهرها نبود و فضای زیست مناسب تری را شاهد بودیم و اگر شهرها از معماری مناسب تری برخوردار بودند، آیا یک بیماری می توانست این چنین تبدیل به یک بحران شود یا ماندن در منازل کوچک و آپارتمان ها این قدر زجرآور می شد؟ اگر نظام اقتصادی عادلانه تری وجود داشت و شکاف فقیر و غنی به اندازه ی وضعیت کنونی نبود، آیا بیماری تبدیل به یک بحران برای جوامع می شد؟ اگر دین و توسعه روابط تعریف شده تر مبتنی بر نیازهای واقعی انسان، به هر دو را در تمدن مدرن داشتند؛ آیا افراط و تفریط های کنونی در برخورد با بحران بین دین داران در جوامع وجود داشت که برخی آنرا آخرالزمان بدانند و برخی آنرا علامتی بر آخر نقش دین در جهان قلمداد کنند؟ هم چنین اگر تعریف مناسبی از معناداری و نوع مواجهه با مرگ و شیوه های عمیقی از اصلاح روحی و روانی بشر شکل گرفته بود، آیا چنین اضطرابی را در جوامع بشری درمواجهه با آن شاهدبودیم و اگر اخلاق اجتماعی از بنیادهای لازم وعمیق برخوردار بود آیا شاهد داروینیسم اجتماعی و طبقه بندی انسان ها بر طبق سن، رنگ و جنس در حمایت های لازم برای مقابله با کرونا درمورد آنها دربرخی جوامع مدرن بودیم؟براین اساس این مباحث بیان می کند که سطح عمیق تر تأثیرگذاری بحران کرونا را باید در زیر سؤال رفتن تقلید کورکورانه یا ناقص از نظامات اجتماعی اقتصادی و سیاسی و سبک زیست و زندگی متأثر از نظام تمدنی مسلط غربی و درحال گسترش درجهان امروز که توسط الگوهای توسعه در جوامع امروزین شکل گرفته، باید جست وجو کرد. فوزی تاکید کرد: باتوجه به این سه سطح از بحران یعنی سطح بهداشتی، سطح انسانی و اجتماعی، سطح تمدنی و سبک زندگی، برای برون رفت از آن هم نیازمند فهم مناسب از این سه سطح و نوع ارتباط سطوح مختلف باهم هستیم تا بتوان چشم انداز مناسبی از نتایج آینده ی آنرا مطرح ساخت. اما به صورت اجمال می توان درباب نتایج آینده این بحران توجه داشت؛ این بحران در سطح اول و لایه ی رویین، بحرانی پزشکی است درواقع بحران خارق العاده و خارج از تصور بشر نیست، بلکه ویروسی است که بشر آنرا به خوبی می شناسد و مراکز مختلف ویروس شناسی در جهان بر روی خانواده ی آن مطالعات گسترده ای انجام داده اند و احیانا ً در قالب روش شناسی های موجود به علل شکل گیری آن پی خواهند برد و دارو و واکسنی برای آن تهیه خواهند کرد و این ویروس سرکش بالاخره مهار خواهند شد، اما با حل و کاهش بحران درسطح اول، این بحران مرتفع نخواهد شد، بلکه سطح دوم این بحران، که ماهیتی اقتصادی-اجتماعی دارد، با شدت زیادی در سال های آتی تداوم خواهند داشت و منجر به تغییرات مهمی خواهند شد. گسترش رکود اقتصادی در جهان و تشدید شکاف فقیر و غنی، تشدید بحران بدهی ها، جوامع را به سمت چالش ها و شکاف های اجتماعی-اقتصادی مهمی سوق خواهند داد بطوریکه نیازمند تغییر در رویکردهای گذشته برای کاهش بحران خواهند بود و اقتصادها درون گراتر خواهد شد. در عرصه ی سیاسی دولت ها به سمت نوعی ملی گرائی معطوف به ارتقاء کارآمدی دولت ها در برخورد با بحران در قالب مرزهای سرزمینی به پیش خواهد رفت. جوامع دولت ها، سرمایه گذاری های بیشتری در عرصه ی رفاه اجتماعی و بهداشت و پژوهش های بنیادی تر درباب مسائل بیولوژیک بعنوان یک تهدید امنیتی-سیاسی انجام خواهند داد. زیرساخت های الکترونیک در جوامع تقویت و اسطوره های دولت حداقلی با تردیدهای جدی مواجه خواهد شد و در کوتاه مدت نوعی منطقه گرائی بر جهانی گرائی اولویت خواهد یافت و در عرصه های فرهنگی-دینی به خاطر مواجهه ی جدی تر بشر با مرگ و ترس؛ «مرگ» رویکرهای جدیدی نسبت به دین و معنویت در زندگی پیدا خواهدنمود و رویکردهای جدیدی به رابطه ی دین، اخلاق و معنویت در تمدن جدید شکل خواهد گرفت. اسطوره های دین زدا در تمدن مدرن کم رنگ تر خواهند شد. او در آخر سخنانش با اشاره به محورهای بحران کرونا در سطح سوم یعنی سطح تمدنی تصریح کرد: کرونا در سطح سوم، تأثیرات عمیق تری دارد و تردیدهای جدیدی را حداقل در سطح متفکران و ایده پردازان درعرصه ی جهانی مطرح خواهدنمود. نقد الگوهای یکسان انگار غربی از توسعه در جوامع و نقد وضعیت الگوی تمدنی حاکم برجهان را شدت بخشیده و الگوهای توسعه، شکل بومی تر، تاریخ مندتر و بافت مندتری به خود خواهند گرفت. این روند می تواند الگوهای موجود توسعه ی اقتصادی و اجتماعی متأثر از تقلید و پیروی از مؤلفه های مسلط برتمدن غربی را با سرعت بیشتری متحول کرده و توجه بیشتر به ابعاد انسانی توسعه مورد توجه قرار گیرد. توجه به الگوهای جدید مدیریتی و سیاسی و حک مرانی معطوف به بوم زیست کشورها بمنظور تصمیم گیری های کارآمدتر و الگوهای اجرائی و مدیریتی در عرصه ی بحران، شتاب بیشتری خواهد گرفت. هم چنین الگوهای موجود شهرسازی و معماری و ارتباطات جمعی و جهانی شدن مورد نقادی قرارخواهد گرفت. درمجموع این تحولات می تواند در صورت اندیشه ورزی و استفاده ی مناسب اندیشمندان، رهبران و سیاست گذاران، زمینه ساز نوعی تغییر پارادایم در الگوهای توسعه ی ملی که بستر الگوهای توسعه ی مناسب تر برای زیست بشر و طبیعی تر با نیازهای واقعی جوامع و در نهایت تغییر در سخت افزار و نرم افزار تمدن مسلط یا درحال تسلط معاصر و زمینه برای تقویت و احیاء تمدن های منطقه ای را در افقی میان مدت و دراز مدت فراهم آورد. سخنران سوم همایش حسینعلی قبادی، رئیس پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، با اشاره به در پیش بودن مبعث نبی اکرم (ص) برگزاری این همایش گران ارج را به فال نیک گرفت و سخنان خویش را با قرائت «مِنَ المُؤمِنینَ رِجالٌ صَدَقوا ما عاهَدُوا اللَّهَ عَلَیهِ فَمِنهُم مَن قَضی نَحبَهُ وَمِنهُم مَن یَنتَظِرُ وَما بَدَّلوا تَبدیلًا» شروع کرد و اظهار داشت: بعثت، جویبار زلال برانگیختگی است که برکات آن همیشه جاری خواهد بود و دائماً ما را دعوت می کند که از درون برانگیخته شویم و مراقب باشیم تا در راه الله، لحظه ای غافل نمانیم.
قبادی افزود: برای همه ی ملت ایران، خصوصاً مهمانان گرامی این همایش از بارگاه الهی آرزوی سلامت و صحت دارم. برگزاری این محفل علمی در پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، به نحو مضاعف، مایه ی خرسندی و مسرّت است و حکایت از رویکرد علمی و پژوهشی نهاد بسیج استادان این پژوهشگاه دارد. از این روی جای دارد که از دکتر زیویار و همکاران محترم شان خصوصاً دبیر علمی همایش، دکتر فوزی در برگزاری این همایش سپاس گزاری و ضمن عرض خیرمقدم به دکتر زارعی، رئیس بسیج استادان کشور و دکتر دارا، رئیس بسیج استادان تهران از رویکرد و علاقه مندی علمی آنان قدردانی کنم. وی ادامه داد: خدای را شاکریم در سالی که از طرف مقام معظم رهبری، سال جهش تولید نام گذاری شده، پژوهشگاه، به لطف الهی موفق شد با تقویت رویکرد کاربردی و خروجی محور و محصول مدار تعداد طرح های تقاضامحور را قریب به هفتاد پروژه و طرح با نزدیک به بیست میلیارد ریال اعتبار برساند. حالا بسیج استادان پژوهشگاه هم با ایمان به اثربخشی علوم انسانی در ابعاد مختلف اجتماعی- فرهنگی به این اقدام شایسته دست یازیده است که مقوّم رویکرد کاربردی در برنامه ی توسعه ی راهبردی پژوهشگاه به شمار می آید. خداوند سبحان را سپاس گزاریم که درمجموع پژوهشگاه از حیث افق گشایی توانمندی های علوم انسانی در تخفیف آلام اجتماعی ناشی از کرونا تابحال چهار جلد کتاب بیش از صد مقاله و ده ها پویش اجتماعی در فضای مجازی و بیش از پنج پنل تخصصی حول محور کرونا برگزار کرده است که نشست امروز هم می تواند بر این کارنامه وزین بیفزاید. قبادی افزود: راهبرد اصلی پژوهشگاه در ورود به مقوله ابعاد اجتماعی- فرهنگی کرونا افزایش امیدآفرینی و ارتقای سطح تاب آوری عمومی ملت شریف ایران در دوران تحریم ظالمانه ی استکبار جهانی بوده است. در عین حال، پژوهش های علوم انسانی نشان می دهد؛ بخش قابل توجهی از منشاء درمان های کرونا را باید در داخل جست، در دل فرهنگ مودّت و مدارای اسلامی- ایرانی، هم دلی عمومی و مساله شناسی دقیق بومی که می توان دردها و رنج های ناشی از این بلیه فراگیر را کم کند. بازخوردهای نهادهای گوناگون، شامل حوزه ی سلامت و دستگاه های اجرائی در استقبال از این اقدامات در فضای مجازی و غیره نشان از اثربخشی رویکرد خروجی محوری و محصول محوری در پژوهش های علوم انسانی پژوهشگاه بوده است. مبادرت به راه اندازی پرتال ویژه ی ابعاد علوم انسانی و اجتماعی در پژوهشگاه به مثابه نهاینه سازی و رسیدن به مرجعیت در این حوزه می باشد.
در عین حال بررسی ها نشان میدهد کرونا به کشف نارسایی های جدید در نظام اندیشگان مسلط در غرب هم منجر گردیده است، از جمله:
۱- قربانی شدن عملی سلامت عمومی تحت حاکمیت سرمایه داری محض
۲- فردگرایی افراطی، خودگرایی و به محاق رفتن جنبه ی اجتماعی در سلامت عمومی
۳- نابسنده بودن مداخلات علمی-تکنیکی صرف برای تدبیر همه گیری ویروس کرونا
۴- صدمه پذیر بودن نهادهای بین المللی هم چون سازمان جهانی بهداشت در برخورد با هژمونی نظام سلطه ی سرمایه داری
۵- به کار گرفته نشدن آراء اصحاب علوم انسانی در طراحی تدابیر مهار همه گیری- عدم حضور اصحاب علوم انسانی در اغلب ستادهای کرونا در بیشتر نقاط جهان.
۶- کم بهره گیری از متفکران علوم انسانی و ظهور دیوان سالارانه (بوروکراتیک) و فن سالارانه (تکنوکراتیک) بدون توجه به زمینه و زمانه و مؤلفه های فرهنگی-اجتماعی – سیاسی و اقتصادی امید است با انتشار بموقع نتایج این همایش گران سنگ، گفتمان اثربخش بودن علوم انسانی بیش از پیش تقویت شود. مجتبی زارعی، رئیس بسیج اساتید کشور، بعنوان سخنران بعدی این همایش، ضمن تشکر از دست اندرکاران این همایش، بااشاره به مطالعات انجام شده ی صدمه شناختی و روان شناختی انتشار ویروس کرونا، فروپاشی تمدن معاصر را در دنباله ی شیوع ویروس، تصریح کرد و محورهای بحثش را بیان نمود. وی در محور اول سخنانش اظهار داشت: با آمدن کرونا نظریه ی خدامحوری علم به چالش کشیده شد و ابهت علم از میان رفته و علم به کار بشر امروز نیامده است. محور دوم، مسیر توسعه، خطی به هم ریخته است که همه ی کشورها و جوامع، مسیر مشخص شده ی توسعه را طی نمی کنند. محور سوم، تغییر گرایش از فردگرایی به خود محوری است. کانون فلسفه ی غرب، انسان بود که به ناآگاه بعد از شیوع این ویروس، تغییر پیدا کرد. محور چهارم، این بود که آخر تاریخ را اعلام نموده بودند! اما دیگر امکان تولید آن اَبرانسان وجود ندارد. غرب، از موفقیت های شرق در برخورد با کرونا سخنی به میان نمی آورد. محور پنجم، به برساخته ی شرق اشاره دارد. وقتی از خلق وخوی شرقی ها و خصوصاً ایرانیان صحبت می کردند، به خلقیات مذموم آنان اشاره می کردند ولی ای کاش! از رفتار مهربانانه و کمک های مؤمنانه ی آنان در برخورد با کرونا، گزارش منتشر می کردند. درصورتی که وضع غرب در این دوران بدتر از قبل شده بود. محور ششم، این که در اوج جهانی شدن، محلی شدن اتفاق افتاده است. حتی اتحادیه ی اروپا در وضعیت کنونی برای خود کشورهای اروپایی عضو اتحادیه نیز، سودمند و مفید نبود. محور آخر، فکر برای بهزیستی انسان امروز هست و وضعیت بشر به جایی نمی رسد، مگر این که برای بهزیستی و سعادت او فکر و چاره ای اندیشیده شود. همه ی این موارد بواسطه ی شیوع ویروس کرونا به ما یادآوری شده است. موسی نجفی، عضو هیأت علمی و رئیس پژوهشکده ی سیاسی، انقلاب و تمدن اسلامی پژوهشگاه، عنوان سخنرانی خویش را «کرونا و چالش در نظم نوین لیبرال دموکراسی در افق آخر تاریخ و طلیعه ی مجدد موعودگرایی» عرضه کرد و اظهار داشت: ویروس کرونا ضعف های ما را به رخ کشیده و نشان داده که شر مطلق نیست و شر نسبی است. ویروس کرونا هم با ما و هم با غرب نسبت خاص خودش را دارد، البته بحران غرب عمیق بوده و به بحران تمدنی تبدیل شده است که کرونا هم این بحران را آشکارتر کرده است. نجفی تاکید کرد: با بروز باردیگر چهره ی «هابزی» غرب یعنی این که انسان گرگ انسان است؛ به خوبی می توان نوعی اقتدار مدنی را در محدویت های آزادی شاهد بود و این نقد و شکست «نظریه ی آخر تاریخ» است. «جان لاک» روی چهره ی انسان غربی هابز یک لایه آزادی کشیده بود که حالا با انتشار ویروس کرونا، انسان غربی از پشت نقاب آزادی لاکی، خارج شده و چهره ی هابزی خویش را نشان داده است. این جاست که آخر ایده ی لیبرال دموکراسی نمایان شده است. صیانت ذات و صیانت جان، خط قرمز غرب بوده و در وضعیت کنونی از آزادی هم مهم تر شده است. صحنه های خشنی که از وضعیت کشورهای غربی نشان داده می شود، چهره ی انسان مورد تعریف هابز را به معرض نمایش گذاشته است. در ایران هم مشکلات و مسائلی داریم، ولی شبکه های معاند و بیگانه از آنها بحران می سازند. این که انسان توهم خداپنداری داشته در آینه ی کرونا شکست خورده و بشر متوجه می شود که واقعیت وی در هستی عبودیت است. نظم نوین غرب فروپاشیده شده و اشتباه انسان محوری بودن غرب به اثبات رسیده است. پس، انسان در پناه حضرت حق و با بندگی خدا، به جایگاه خودش باید برگردد. سخنران آخر نوبت بامداد این همایش؛ حجه الاسلام والمسلمین حمید پارسانیا، عضو هیأت علمی دانشگاه تهران و عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی، بود که به نتایج مختلف کرونا در نظام سیاسی لیبرال دموکراسی اشاره نمود و اظهار داشت: هنگامی که کرونا فراگیر شد، با دو تجربه روبه رو بودیم؛ یکی از این ها آنست که غرب مطرح می کند و یکی آن چه در چین وجود دارد و گفتند این دو تجربه ممکنست نتایج سیاسی هم داشته باشد. بنابراین مدل غربی و چینی را دیدیم و نحوه ی مواجهه ی دو نظام سیاسی را مشاهده کردیم. یکی لیبرال دموکراسی غربی است که در کانون آن آمریکاست و دیگری هم برای چین است که میراث قسمتی از نظام شرق است که با یک مدیریت سامان یافته، با این بیماری برخورد کرد.
بنظر می رسد که تجربه ی ایران بعنوان یک مدل سوم، قابل تأمل است و بنده این تجربه را در چند محور می توانم تقسیم کنم و می خواهم از موضع مواجهه با دین و دین داری مساله را طرح کنم؛ انقلاب اسلامی، نماینده ی حیات فرهنگی جهان اسلام مطرح شده و این پدیده با انقلاب اسلامی ایران و با دین و دین داری ما مربوط است. اما در ایام ابتدایی شیوع کرونا، تعدادی از دوستان مقالاتی را نوشتند و احساس خطر می کردند از این که کرونا به شکلی دین داری و مناسک دینی را که هویت اجتماعی دارد، در معرض صدمه قرار دهد، چون این مناسک را نمی توان برگزار کرد و بدین سان هویت اجتماعی صدمه می بیند. پارسانیا افزود: نشستی در حوزه ی علمیه انجام شد و نسبت به این مساله احساس خطر کردند و مقاله هم نوشتند و خیلی ها حساس شدند که چه اثری می گذارد. این نظریه داده شد، اما تجربه ی یک سال قبل نشان داد که برخلاف این که مساجد و مناسک اجتماعی در حیطه ی سنتی با چالش مواجه گشتند، اما مناسک اجتماعی جدیدی به وجود آمد و کرونا عرصه ی جدیدی از حیات دین داری را بروز داد. چنان که چند دهه بعد از جبهه هم از برکات نهادهای آن زمان بهره بردیم، کرونا هم توانست عرصه های جدید و نوعی مناسبات اجتماعی جدید مانند حوادث اجتماعی دیگری نظیر سیل و... به وجود آورد که فرصت جدیدی بود و حرکت های اجتماعی با هویت دینی را به وجود آورد. ما در این یک سال، چند مقطع داشتیم؛ تجربه ی اول، همین تجربه ای است که شور مردم و فعالیت مردم را در حالتی که یک بهت زدگی اجتماعی گرفته بود، به حرکت هایی سوق داد، هرچند که نسبت به مناسک احساس خطر می شد. از طرفی هم نتوانستیم اقبال مردم که می توانست در قالب مناسک دینی معنادار شود را هدایت نماییم. مراکز محله ای که کانون فرماندهی کرونا باشند، می توانست از شور مردم استفاده نماید، اما ستادی که برای این مساله شکل گرفت، برنامه ای برای این بخش نداشت تا این که به محرم رسیدیم. پیش بینی می شد صدمه ها جدی شود و در تحقیقی که انجام شد، هیئات سه دسته شدند؛ قسمتی از آنها که جنبه های نواندیشانه داشتند، در برخورد با کرونا، تعطیل شدند و در برخی از شهرها این صورت گرفت و برخی گفتند که تعطیل می کنند و هزینه ی این مناسک را به خدمات بهداشتی اختصاص می دهند. بخش دیگری از این ها در یک فضای سنتی، نوعاً با دستورالعمل ها مخالفت کردند و اهل رعایت نبودند و می گفتند که کرونا داخل مجالس عزاداری نمی شود! اما بخش دیگری که بخش اعظم جامعه بود، کسانی بودند که با نوعی رعایت به سمت نوآوری هایی رفتند و شکل های جالبی را ایجاد کردند. اگر تا پیش از آن مردم به سراغ خطیب می رفتند، این معادله جابه جا شد و فضاهای آزاد شکل گرفت و شکل های جدیدی به وجود آمد و هیأت هایی که با ابداع وارد شدند، مورد استقبال قرار گرفتند و در حاشیه این هیئات، خدمات عمومی و اجتماعی از این سنخ هم فعال شدند. خدماتی که از ناحیه ی این هیئات جمع می شد هم بمراتب بیشتر از آن کمک هایی بود که در هیئت های نوع اول انجام می شد. پارسانیا در خاتمه ی سخنانش اشاره کرد: در مقطع سوم که بعد از عاشورا بود، این حرکتی که خلاقیت مردم و مذهب را داشت، به خدمت گرفته نشد و مدیریت نداشت که در اتفاق های اجتماعی سامان دهی شود و در این مقطع، شاهد پیک بزرگی هستیم که پیش آمد و این مساله باعث بازگشتی به سمت وارد کردن فرهنگ دینی رفتند و طرح شهید سلیمانی را به وجود آوردند و مشارکت، مجدداً سامان پیدا کرد. این چند مقطع و مدل و سطوح همکاری است که بین فرهنگ دینی و سامان دهی ها به این مساله شکل گرفت. علاوه بر این، حضور بسیج هم مجدداً شکل گرفت و ارتباط بسیج با مساجد را برای مقابله با کرونا فعال کرد و فعالیتی که بسیج داشت، حتی در محرم هم مؤثر بود. این ها سرویس دادن به هیئات را در کارهای خود قرار دادند.
منبع: كادو دونی
این مطلب را می پسندید؟
(0)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب