واكنش افشین هاشمی به قتل رومینا
جلو عشق را گرفته ایم و داس فاجعه می آفریند
به گزارش كادو دونی افشین هاشمی می گوید ما جلوی عشق را گرفته ایم ولی بساط همه كودكان پر از بازی های خشن و بزن بزن است. پس چگونه می توانیم انتظار داشته باشیم جامعه به سمت خشونت نرود.
او همچون بازیگرانی است که عموما نسبت به مسایل اجتماعی واکنش نشان داده است. هاشمی اخیرا قطعه ای موسیقی به یاد رومینا و هم آسیه که قربانی خشونت شده اند، اجرا کرده است. هاشمی پیشتر هم در ایام قرنطینه در صفحه شخصی اش آموزش موسیقی ایرانی را برای علاقه مندان غیرمتخصص دنبال کرد.
به انگیزه این اقدام ها و به دنبال قتل غم انگیز رومینا گپ و گفتی با این هنرمند داریم که در آن از نقش فرهنگ و هنر بخصوص تئاتر در کاهش خشونت و ایجاد بستری برای گفتگو سخن گفته ایم. گفتگوی ایسنا با این هنرمند را در ادامه می خوانید:
*جامعه ما ادبیاتی غنی دارد. از طرفی صد و اندی سال است که تئاتر به معنای تئاتر روز دنیا هم داریم. پیشتر هم نمایش های ایرانی انتقادی خویش را داشته ایم. اگر پایه و اساس تئاتر را گفتگو بدانیم، علیرغم این پیشینه انتظار می رود در جامعه ما فرهنگ گفتگو بوجود آمده باشد. هنرهایی مانند تئاتر سینما و تلویزیون چقدر در شکل گیری این فرهنگ موثرند؟
- مبحث فقط داشتن یک امکان نیست، بلکه در گسترش استفاده از آن هم هست. فرضا در صنعت، مهارت استفاده از ماشین جدید به اندازه خود آن ماشین ها مهم می باشد و چه بسا گاهی مهم تر از وجود آن ماشین باشد. تئاتر، ادبیات و سینما ارزش های اجتماعی خویش را دارند. ما ادبیاتی غنی داریم و بعد از مشروطه هم روشنفکران نوع تازه ای از ادبیات و تئاتر به شکل جدیدش را به داشته های قبلی می افزایند، ولی مبحث فقط ورود و داشتنِ اینها نیست. در سوی دیگر نیازمند مخاطب هستیم. یعنی زمانی می توانیم از گسترش فرهنگ گفتگو از راه ادبیات، تئاتر و سینما حرف بزنیم که مخاطبان، این محصولات را دریافت کرده باشند.
*در حال حاضر وضعیت مخاطب را چگونه ارزیابی می کنید؟
اگر آمار تماشاگران تئاتر یا خوانندگان کتاب را به نسبت جمعیت کل در نظر بگیریم، متوجه می شویم خوشبختانه در این سال ها بیشتر شده ولی باز هم چندان زیاد نیست. شاید بنابراین است که فرهنگ گفتگو وجود ندارد. مثلا همین اتفاقی که اخیرا برای رومینا افتاد و صحبتی که درباره فیلم «خانه پدری» عنوان شد. اگر این فیلم را تماشاگران بیشتری ـ در دورترین نقاط ایران حتا ـ می دیدند، دست کم می توانستیم امیدوار باشیم اتفاقِ داس، رخ ندهد. اشتباه مسؤلان سانسور این است که همه چیز را سیاه نمایی می بینند. در صورتی که هدف نشان دادن خود سیاهی نیست بلکه پیش گیری از فاجعه بعدی است.
*یعنی می شد امیدوار بود تماشای «خانه پدری» نقش بازدارنده داشته باشد؟
ـ اگر این فیلم در روستاها نمایش داده می شد، پدران رومیناها می توانستند آن عاطفه را در در ذهن خود بازآفرینی کنند و زجرِ بعد از عملِ به ظاهر غیرتمندانه را، آن وقت شاید این اتفاق نمی افتاد. گفتگو زمانی ایجاد می شود که گیرنده ای هم باشد. یعنی مخاطبان عنصر بسیار تعیین کننده ای در شکل گیری این گفتگو هستند. ما در تئاتر، ادبیات و سینما بعنوان فرستنده، پیامی ارائه می دهیم و گیرنده دریافت می کند. واکنش و بازخورد مخاطب نسبت به اثر، ما را در اثر بعدی رهنمون می شود. هم اکنون این گفتگو در تعداد اندکی از اعضای جامعه در جریان است و بسط آن سبب می شود به نقاط بهتری در این گفتگو برسیم.
*اگر بپذیریم تئاتر برای گروه های سنی کودک و نوجوان می تواند بعنوان فعالیتی پرورشی تلقی شود. به این معنا که تمرین تئاتر با هدف هنرمند شدن انجام نشود بلکه به منظور بهره گیری از امتیازات این هنر باشد تا هنرجویان بتوانند عواطف خویش را نشان دهند، ترس ها و احساسات منفی را تخلیه کنند، بدون عصبانیت یا دعوا، خواسته های خویش را بیان کنند، در آرامش حرف مخالف را بشنوند و زندگی گروهی را بیاموزند. چرا به این زمینه های آموزش توجهی نمی شود؟ بویژه که فارغ التحصیلان بسیاری داریم که می توانند در شهرها و روستاها به این گروه های سنی آموزش بدهند و آنان را با شکل دیگری از زندگی آشنا کنند.
- نکته خیلی خوب و درستی است ولی شدنی نیست چون در نگاه سیاستمدارانِ کلانِ ما، فرهنگ در این شکل، جزو اولویت ها نیست. آنها فرهنگ را در شکل دیگری می بینند و می خواهند. و خب فرهنگ همگانی و واقعی جامعه لزوما با فرهنگ رسمی که تبلیغ می شود و از مردم می خواهند مانند آن رفتار کنند، همخوان نیست. این سبب می شود اتفاق زیبا و آرمان گرایانه ای که مطرح می کنید، نیفتد. در سال های گذشته کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان اصلا برای همین هدف ساخته شد و مجموعه ای آثار درجه یک برای کودکان، توسط بزرگترین فیلمسازان، قصه نویسان، طراحان ما در این مجموعه خلق شد. در سال های پس از انقلاب خوشبختانه در ابتدای امر همچنان کانون توانست در زمینه سینما فعالیتهای خوبی را پیش ببرد و هنوز هم جزو مکان هایی است که ساختمان های قدیمی اش در روستاها و بعضی شهرهای کوچک باقی مانده و فعال است.
*ولی خیلی ها معتقدند که کانون دیگر آن کارایی قبل را ندارد.
ـ کانون مگر چقدر بودجه و سرمایه دارد که بتواند همه این کارها را بکند. اصلا چه کسانی متولی شده اند که آن فعالیت ادامه پیدا کند. اینها پرسش هایی است که همچنان وجود دارد. یعنی ما بن مایه اش را داریم ولی مبحث چگونگی استفاده از آن است. فکر می کنم کانون همچنان درباره این بخش تلاش خویش را می کند ولی به هر حال وقتی در سیاست گذاری کلی، نگاه و همت اساسی وجود ندارد، آنان هم در فعالیت خود گرفتار مشکل می شوند. و البته بسته به نگاه مدیر مربوطه هم این فعالیت ها تغییر می کند. هرچه ذهن بسته تر باشد، این فعالیت هم محدودتر و تنگ تر هم می شود؛ تازه به غیر از بحث بودجه. فکر می کنم اتفاقات خوبی در بخش خصوصی در جریان است که وارد این حوزه شده اند ولی مبحث ناراحت کننده این است که به علت وابستگی بخش خصوصی به مسایل مالی، این امتیاز نمی تواند برای کودکان همه ی اقشار فراهم گردد و برای کودکان طبقه ای است که خواهی نخواهی به فرهنگ وصل هستند. در نتیجه این نگاه آرمان گرایانه همچنان برای من تیره و تار و مخدوش است و برایش پیشنهادی ندارم جز باز کردن افق دید و اجازه ی ورود نیروهایی با نگاه بازتر و البته تغییر نگاه سیاست گذاران کلان، که فکر می کنماین حرف ها با آنچه در ذهن آنان است، در تضاد است.
*جامعه ما مدتی است مدام به سمت خشونت و عدم تحمل یکدیگر می رود. فعالیت هنری چقدر به تلطیف فضای جامعه کمک نماید و چقدر برای تصمیم گیرندگان اهمیت دارد که این ابزار را به کار بگیرند تا جامعه سالم تر و مردمان بافرهنگ تر و شادتری داشته باشیم؟
اصلا دلیل وجودی ادبیات، سینما و تئاتر همین است: کاتارسیس یا پالایش روح؛ و این را امروز ما نمی گوییم بلکه ارسطو هزاران سال پیش گفته. نکته همین است که آن نگاه سیاست کلان در بخش هایی، چنان دست ها را بسته که چیزی جز خشونت باقی نمی ماند. وقتی یک فیلمساز نمی تواند عشق را تصویر کند، وقتی در تلویزیون مان، بعنوان یکی از امکاناتِ فرهنگ سازیِ کلان، یک لحظه عاطفی خوب بین یک زن و مرد یا پسر و دختر نمی توانیم ببینیم، چطور توقع داریم که جامعه عشق را بشناسد. تا همین چند سال پیش که اصلا عشق مذموم بود و در خیابان دختر و پسرها را می گرفتند. حالا خوشحالیم این اتفاق نمی افتد ولی خود نمایش عشق یکی از مهم ترین مسایلی است که می تواند کمک نماید به جامعه که لذت عشق را دریابد ولی ما این را نداریم. پس طبیعی است که فیلم های مان از آن سو می افتد و اتفاقا به سمت خشونت می روند. در فرهنگ وارداتی مان هم همین است. ما جلوی عشق را گرفته ایم ولی بساط همه کودکان پر از بازی های خشن و بزن بزن است. خب معلوم است که جامعه همین می شود. تا وقتی در مدرسه بچه ها با مبحث محبت و عشق به یکدیگر آشنا نشوند و همه چیز معنوی تعریف شود و نه زمینی، خب نتیجه همین است. ما داریم روی زمین زندگی می نماییم ولی هر آنچه درباره آن سخن می گوییم، ماورایی است! خب نمی شود! دقیقا باید محبت و عشق زمینی را ببینیم و بشناسیم و لذتش را دریافت نماییم تا این محبت در کل جامعه گسترش پیدا کند.
* هر یک از ما چه می توانیم بکنیم که فاجعه ای مانند رومینا کمتر رخ بدهد. آیا شخصا این آمادگی یا علاقه مندی را دارید که در صورت فراهم شدن شرایط، مثلا در شهرهای کوچک یا روستاها برای بچه ها نمایش اجرا کنید یا یک اجرای کوچک با خودشان به صحنه ببرید که این بچه ها با این فضا و امکان آشنا گردند و ببینند در این دنیا چیزهای دیگری هم وجود دارد.
ـ نه فقط من، بلکه همه ی هنرمندان، هر جا توانسته اند کاری کرده اند. از جمع آوری کمک در ایام سیل تا همین کارهای کوچکی که در قرنطینه انجام دادیم. نکته این است که باز هم فکر می کنم کسانی از سیاست گذاران مخالف این نگاه و کاریزمای افراد است. بنابراین چند سالی است که به تخریب همه چهره های محبوب دست زده اند که تا حد ممکن آنان را پیش مردم مخدوش کنند. شاید به این علت که در بعضی جاها دیدند در وقایعی مانند سیل و زلزله، اگر نگویم بهتر اما پابه پای نیروهای تحت امر کار کردند. درنتیجه به گمانم چنین اقداماتی فقط وابسته به خواست ما نیست، اما درباره ی خواست ما، فکر می کنم برای همه جذاب است که چنین کارهایی انجام دهند کما اینکه بسیاری چنین کرده اند. بچه های عروسکی مدام چنین برنامه هایی دارند و گروه های کوچک تئاتری هم همینطور. اما بیشتر از اینکه افرادی از اینجا به روستاها و شهرهای کوچک بروند، باید امکانی فراهم نمود که بچه های همان نقاط، خودشان کار کنند. حتی اگر خیلی از شهرها تئاتر نداشته باشند، حتما در نزدیکی شان شهر بزرگتری هست که یک گروه کوچک تئاتر داشته باشد که با چنگ و دندان خویش را نگه می دارند. به جای اینکه ما یک تزریق از مرکز بفرستیم، بهتر است کمک نماییم خود بچه های بومی کارشان را بهتر انجام دهند. شاید خوب باشد استادی را از مرکز بعنوان مشاور کنارشان بگذاریم که اثرشان را بهتر ارائه دهند چون بچه های آن منطقه با فرهنگ خودشان آشناترند، و هر چه از دل خودشان باشد، اتفاق بهتری است و البته باید مراقب حسادت ها، تنگ نظری ها و دشمنی هایی که معمولا در مناطق کوچکتر بیشتر رخ می دهد هم بود.
منبع: كادو دونی
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب