گفت وگو با سیدعباس امام
هفتک چراکه نه؟!
به گزارش کادو دونی، سیدعباس امام، معادل سازی ها و واژه ها را نوعی قرارداد می خواند و می گوید: بیشتر از ۶۰ سال است که «تیک» در زبان فارسی جا افتاده است، همانطور که گفته شد زمانیکه کلمه ای جا بیفتد، معادل سازی برای آن سخت می شود.
به گزارش کادو دونی به نقل از ایسنا، فرهنگستان زبان و ادب فارسی (در سه دوره نسبتاً مجزا در طول کارهای آن) هزاران نوواژه فارسی در مقابل واژه ها و اصطلاحات غیرفارسی ساخته و به گنجینه زبان فارسی اضافه کرده و به شکلی سبب غنا و توانمندسازی آن شده است. از طرف دیگر به دلایل متعدد و همچون نو بودن واژه های پیشنهادی و ناآشنایی کاربران فارسی زبان با بعضی از آن نوواژه ها، هم عوام و گاه خواص، در مخالفت با این سیاست واژه گزینی فرهنگستان، لطیفه هایی ساخته اند.
گروه واژه گزینی فرهنگستان زبان و ادب فارسی معادل واژه «تیک»(tick) به معنای «تایید مطلب» را «هفتک» انتخاب نموده است.
نسرین پرویزی، معاون واژه گزینی فرهنگستان زبان و ادب فارسی در این زمینه گفته است: واژه «تیک» که علامتی پرکاربرد در زبان فارسی است، در گروههای واژه گزینی فرهنگستان بررسی و معادل «هفتک» برای آن برگزیده شد. شباهت ظاهری علامت «تیک» به «عدد هفت» در زبان فارسی، ملاک این معادل گزینی بوده است.
همانطور که اشاره شد واژه های مصوب فرهنگستان زبان و ادب فارسی معمولاً با برخوردی طنزآمیز و شوخی و استهزاء همراه می شوند و «هفتک» هم مستثنی نبوده است.
حال عباس امام، پژوهشگر، مترجم و استاد دانشگاه چمران به دنبال این مورد در گفتگو با ایسنا با اشاره به یادداشت خود با عنوان ««کِشْ لُقمه» کجاش اشکال داره!؟» در سخنانی اظهار داشت: واژه گزینی در فرهنگستان زبان در دوره های مختلف، روال خاص خویش را داشته و دارد؛ زبان شناسان و ادبا برای کلمات و اصطاحات معادل یابی می کنند اما واژه هایی که از زبان های دیگر وارد زبان فارسی می شود، به قدری گسترده است که معادل سازی برای همه آنها ممکن نیست.
او با تکیه بر قراردادی بودن معادل سازی ها برای لغت و اصلاحاتی که از زبان های دیگر وارد زبان می شوند و حتی واژه ها در زبان اظهار داشت: به سبب قراردادی بودن واژه ها در زبان ها، اگر برای معادل سازی واژه ای دیر اقدام گردد و واژه دیگری در جامعه زبانی جا بیفتد، جا افتادن واژه جدید سخت می شود. به صورت مثال حدود ۳۰ سال پیش کسی حاضر نبود، به جای «سوبسید» بگوید «یارانه»؛ چونکه «سوبسید» جا افتاده بود و کسی با «یارانه» آشنایی نداشت و نمی دانستند چیست اما بعدها این مورد پدیده عمومی در سطح کشور شد، همه طبقات اجتماع هر روز با آن سروکار پیدا کردند و این واژه جا افتاد.
مترجم کتاب «فرهنگ نو واژه های آکسفورد» اشاره کرد: تا آن زمان که موضوعی، عمومی نشود یا فرهنگستان برای معادل سازی سرعت عمل به خرج ندهد، این مورد سخت می شود. اگر پنجاه سال پیش به جای پیتزا می گفتند «کش لقمه» چه بسا امروزه همه ما به سادگی می گفتیم «کش لقمه». واژه ها، ارزش ذاتی ندارند و همانطور که گفته شد قراردادی هستند، اگر در معادل سازی سرعت عمل و سلیقه به کار رود، مردم استفاده می نمایند. البته بعضی از کلمات و اصطلاحات تخصصی تر بوده و برای مردم نیست و دردسرهایش کمتر است.
این پژوهشگر در رابطه با این که فرهنگستان از موج واژه هایی که وارد زبان فارسی می شود، جا می ماند، توضیح داد: فرهنگستان دیر می جنبد و از سوی دیگر اقیانوسی از واژه ها از رشته های و شاخه های مختلف علمی به زبان کوچکی مانند زبان فارسی می ریزد و مرتب هم واژه های جدید ایجاد می شود و کشور ایران نمی تواند برای همه معادل سازی کند و ازاین رو ساخت معادل طول می کشد و چون زمان زیادی می برد تا فرهنگستان برای آنها معادل سازی کند، طبیعی است که جا بماند و واژه ها به همین ترتیب استفاده و بعدها مشکل ساز می شود.
او تصریح کرد: خیلی از معادل هایی که در فرهگستان ساخته شده اند، امروزه به کار می روند، مثلاً به سادگی می گوییم «دادگستری» اما زمانیکه این واژه ساخته شد بسیاری می گفتند «عدلیه» وجود دارد و چه احتیاجی به واژه جدید است. یا «دادگاه که قبلا می گفتند «محکمه»، یا می گفتند «بلدیه» جا افتاده چرا بگوییم «شهرداری».
این پژوهشگر در رابطه با واکنش هایی که در رابطه با توضیح واژه «هفتک» در فضای مجازی مطرح می شود، اظهار داشت: «تیک» بیشتر از ۶۰ سال است که در زبان فارسی جا افتاده است، همانطور که گفته شد زمانیکه کلمه ای جا بیفتد، معادل سازی برای آن سخت می شود. هشتاد سال پیش به جای «زیست شناسی» می گفتند «علم الحیات» اما امروزه همه می گویند «زیست شناسی»، چونکه در مدرسه و کتاب های درسی و مجله ها از این واژه استفاده می شود. جا افتادن واژه ها به سازوکارهای تبلیغ واژه ها هم بستگی دارد. البته گاه ملت جوک می سازند و این جوک ها در بین مردم جا می افتد. فرهنگستان هیچ وقت نگفته «کش لقمه» بلکه جوک بوده یا فرهنگستان معادلی برای «کروات» نساخته است اما برخی طنز ساخته از «دارزآویز زینتی» بهره برده اند.
او با اشاره به جا افتادن واژه هایی چون «پیامک» به سبب عمومی و پرکاربرد بودن و استفاده زیاد از آن توسط مردم، اظهار داشت: در مقابل کلمات تخصصی تر مانند «تیک » مقداری مقاومت زیاد می شود که چیز عجیبی نیست، از سوی دیگر باتوجه به قراردادی بودن واژه ها، «هفتک» جای «تیک» چیز عجیبی نیست. همه کلماتی که در زبان مادری مردم است، شسته و رفته نیست. برساخته هایی چون «هفتک» در زبان عامیانه خود هم داریم مثلاً «سگک» داریم یا «خشتک شلوار»، این کلمات جا افتاده اند و استفاده می شوند.
عباس امام در انتها اظهار داشت: به سبب گستردگی واژه هایی که وارد زبان فارسی می شود، فشار زیادی به زبان وجود دارد و هر ساله هم هزاران لغت ایجاد می شود و از سوی دیگر نیروی فرهنگستان کم بوده و سخت گیری بیشتری دارند به همین دلیل، فرهنگستان از معادل سازی خیلی از واژه ها جا می ماند.
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب