گفت وگو با مجید ضرغامی
هنوز نتوانسته ایم از ظرفیت شعر پارسی استفاده کنیم!
به گزارش کادو دونی، مجید ضرغامی با اشاره به مسائل و مشکلات نشر کتاب شعر و مهم خواندن «نیما» به عنوان یک شاعر تأثیرگذار می گوید: با وجود تلاش و خلاقیت های شاعران بعد از نیما و شاعران نوجوی دهه 70 و امروز، بنظر می رسد ما هنوز نتوانسته ایم از تمام ظرفیتهای شعر امروز پارسی استفاده نمائیم.
محمدمجید ضرغامی، شاعر و مدیر انتشارات سرزمین اهورایی که طرح کتاب های «شعر بامداد» در این نشر برگزار می شود، در گفت و گو با ایسنا درباره ی این طرح و نحوه ی اجرای آن اظهار داشت: طرح کتاب های شعر بامدادان که با هدف شناخت و معرفی استعدادهای پویا و خلاق و جوان شعر امروز فارسی توسط من و همکارانم در انتشارات سرزمین اهورایی بنا نهاده شد، در این دوره سومین فراخوان آن با بیان اسامی شاعران برگزیده به انتها رسید. در این سه دوره مجموعه شعرهایی از بیست وهفت شاعر توسط ۹ کارشناس این پروژه شناسایی و آثار آنها توسط سرزمین اهورایی انتشار یافته و یا در دست انتشار قرار گرفته است.
پاسخی به نیاز نظارت بر شعر
او اضافه کرد: این طرح پاسخی بود به نیاز نظارت بر نشر شعر امروز و شاعران مستقل ایران و آثار قابل اعتنا و بهادار ای که بیشتر در بین هیاهوی بازار نشر شعر گم شده و یا درست دیده نشده اند. در روزهایی که انتقاد و گله ما از ناشرانی که فقط به خاطر بقاء و روی پا ماندن بنگاه نشر خود، حجم زیادی کتب نامرغوب شعر شاعران جوان را در قبال دریافت مبالغی منتشر می کردند، کوشیدیم در حد توان و وظیفه خود به عنوان یک ناشر در پی ایجاد راهی برای حل این بحران باشیم. راهی که ما باید در حد توان خود آنرا کلید می زدیم تا پاسخ گوی حجم قابل توجهی کتاب شعر که هر ساله به دفتر نشر ارسال می شدند باشیم. آثاری که درصد بالایی از آنها شاخصه های نشر شعر امروز را نداشتند، اما در کمال تعجب پس از شنیدن پاسخ منفی از ما در مدت زمان کوتاهی توسط ناشرانی انتشار یافته و برای آن جشن و نقد و نظر و رونمایی گرفته می شد! و بعدها خبر می رسید فقط با پرداخت هزینه از جانب آن شاعر این اتفاقات رقم خورده است! بنابر این برمبنای فراخوان کتاب های شعر بامدادان که به ابتکار سرزمین اهورایی شکل گرفت هم زمان با زادروز احمد شاملو «شاعر بزرگ عشق و آزادی» اطلاع رسانی شد. آثار شاعران توسط گروه کارشناسی سه نفره بررسی شده و اهتمام داشته با خرد جمعی، آثاری را که متناسب برای نشر باشند، شناسایی کند.
این شاعر درباره ی وضعیت چاپ کتاب شعر در ایران و برداشتی که برای کمبود مخاطب شعر وجود دارد، اظهار داشت: ایران از گذشته های دور سرزمین شعر و ادبیات بوده است. به نظر من اگر بستر شعر امروز ایران از تلاطم موجود رهایی یافته و فضای نشر شعر، آرام تر شود و نشر شعر سیر طبیعی خودرا طی کند، مخاطب فهیم شعر امروز و بخوانید شعر پیشرو فارسی، نیز بهتر و بیش از این شعر حمایت می کند. البته قسمتی از این تلاطم و هیجان سیر طبیعی شعر امروز است. قبلا نیز گفته ام که هنوز از انقلاب ادبی نیما یوشیج صد سال نگذشته است. نیما افق های ناپیموده زیادی را مقابل چشمان شاعران نسل خود و نسل های پس از خود گشود. از طرفی، با ورود شعرهای ترجمه شده به بازار نشر ایران شاعران امروز اهتمام در درنوردیدن و خلق تجارب و راه های جدیدی درمسیر شعر دارند.
سردرگمی مخاطب جدی شعر
او اضافه کرد: اما هیاهو و تولید انبوه کتب شعری کم تأثیر و از سویی نبود تناسب بین اضلاع طلایی مثلث مؤلف، ناشر و مخاطب در بازار نشر، سبب شده است مخاطب جدی شعر در بین این هیاهو سردرگم باشد. هیاهو و اتفاقاتی که بخش قابل توجه آن به سبب مسائلی خارج از چرخه شعر و بازار نشر است. به تمام این مسائل ظهور مدیا و وسایل ارتباط جمعی عصر انفجار اطلاعات را اضافه کنید. امروز هر شخصی به عنوان یک یوزر در حال تولید محتوا است! هر علاقمندی به آسانی می نویسد و در کسری از ثانیه آنرا منتشر می کند. بدون هیچ نظارت و اصلاح فنی و ادبی و تکنیکی... تولید انبوه محتوا که به آسانی با یک کلیک به دست مخاطب می رسد. شاید این اتفاق در حوزه تولید و نشر ادبیات داستانی بیشتر مدیریت شده باشد و یا سرعت تولید بحران و حاشیه در آن زمینه، به نسبت شعر کمتر باشد. اما به هر حال این مشکلات در حوزه نشر کتب دیگر مانند رمان و داستان کوتاه نیز مشهود است.
شاعر مجموعه های «آی با کلاه» و «اسم این کتاب سلطنت اردیبهشت نیست» درباره ی تأثیر فضای مجازی به عنوان یک رسانه در انتشار کتاب شعر و شعر نیز بیان کرد: همان طوری که قبل تر گفتم این مشکل بیشتر گریبان گیر شعر و ادبیات امروز شده است. اما اگر شاعری بخواهد بصورت حرفه ای و جدی اثر خودرا ماندگار کند و آنرا به دست نقد و زمانه بسپارد راهی به غیر از مکتوب کردن و نشر کتاب توسط ناشر صاحب نام و کاربلد ندارد. حجم زیادی از شعرهایی که در اینترنت و مدیا با آن روبرو می باشیم دل نوشته و پیش شعر و نوشته های رمانتیک و فانتزی است.
او افزود: شعر امروز فارسی شاعران خلاقی را در خود پرورش داده است که در پی یافتن تجربه های تازه و یا ساختن پیکره ای جدید بر تجربه های به دست آمده گذشته هستند. اما در همین زمان در بخش میانی شعر جمع زیادی از علاقمندان و شاعران کم تجربه فعال می باشند که گاه با برداشت تجارب دیگران و استفاده خام و ساختار شکل نگرفته از آن تجارب اهتمام در تولید محتوا در شبکه های مجازی دارند. این شاعران در بهترین حالت به تقلید تجربه های مصرف شده چند دهه اخیر مشغول هستند و از این راه تصمیم به نشر انبوه شعر دارند. مخاطب آگاه شعر امروز باید فرق بگذارد بین بازنشر این تجارب در شبکه های مجازی و شعر جدی و تجربه گرا در آثار مکتوب و پخش شده، به ندرت شاعر کارکرده و حرفه ای را می توان دید که بخش عمده ای از شعرهای منتشر نشده را در فضای مجازی نشر می دهد.
ضرغامی درباره ی سرمایه گذاری نکردن خیلی از ناشران بر کتاب شاعران نسل جوان اظهار داشت: همانطور که گفته شد، پروژه کتاب های شعر بامداد، پاسخی است برای حل این مشکل که سالهای سال است گریبان شعر جوان را گرفته است. من از نسل شاعران دهه هفتاد هستم و بارها و بارها مشکل پذیرش نشدن آثار شاعران جوان را در آن روزگار بر آثار خود و رفقای خود دیده و لمس کرده ام. از همان زمان تصمیم گرفتم در کار انتشار آثار مجالی برای مساعدت با تجارب و جریان های قابل اعتنا و جوان پویا و خلاق باز کنم. این امر را وظیفه یک برند حرفه ای نشر می دانم. بیشتر فعالان نشر به سبب مشکل بازاریابی و فروش شعر جوان و گرانی مراحل تولید و عرضه کتاب از نشر شعر جوانانِ ناشناخته سر باز می زنند. به هر حال نشر کتاب نیز یک کار حرفه ای است و باید برای تولیدکننده این عرصه سرمایه گذاری تعریف داشته باشد. نمی شود به این دوستان خرده گرفت.
او اضافه کرد: اما به نظر من اگر ناشری در حوزه نشر شعر بصورت جدی و حرفه ای وارد شود. در مراحل انتخاب و گزینش آثار از دانش روز و کارشناسان قابل بهره گیرد و مدیر طرح صاحب نظر و کارکرده داشته باشد می تواند در حوزه تولید شعر امروز موفق باشد. در این راه مسئله اصلی شناخت و روشی است که یک نظریه و طرح آن مسائل و روش ها را مفهوم پردازی کرده است. شناخت مسیر و شیوه های حل مسئله و اصطلاحا کشف پروبلماتیک موضوع، طول راه و چگونگی پیمودن مسیر را مشخص می کند. در این راه اگر نفس شعر و ادبیات مسئله تو نباشد نمی توانی درست حرکت کنی و پای در راه بگذاری، این مهم می تواند چراغ و راهنمای بازنشر شعر برای فعالان عرصه نشر باشد.
این ناشر تاکید کرد: شعر فارسی تجربه های ناب هزار ساله را با خود به همراه دارد و شعر امروز اهتمام دارد با شناخت شعر کلاسیک و شناخت ادبیات روز جهان به مدلول واقعی، امروزی و به روز و محصول زمان خود باشد. اگر مسیر ناشر و مدیر تولید شعر و ادبیات امروز از شعر و ادبیات جدا باشد، اساسا نمی تواند با روش های کاسب کارانه و در بلندمدت در این راه موفق عمل کند. همیشه وجود ساختار بنیادین است که امکان طرح پرسش هایی خاص را فراهم می آورد. بنابر این من فکر می کنم اگر در این راه با دانش حرکت نماییم و شعر مسئله درونی و سبب حرکت ما باشد و زمان لازم را در اختیار جوانان و تجارب ایشان و مخاطب آگاه قرار دهیم، حتما در بلندمدت در این راه موفق خواهیم بود. این موفقیت پاسخی به مسئله بنیادین ما خواهد بود. پاسخی که اگر اجازه بدهند مسیر درست آن بر سنگلاخ های به وجود آماده بازار غلبه کند، حتما در بازار فروش هم موفق خواهد بود. ما به عنوان ناشری حرفه ای باید نیم نگاهی به بازار فروش دراین زمینه داشته باشیم. اما به هر حال مسیر شعر مسیر دکه و بازار نیست، برای به سامان شدن اوضاع باید صبور بود.
راهی که نیما برای فرزندان شعر گشود
این شاعر همین طور درباره ی ارزیابی اش از شعر امروز باتوجه به ارتباطی که با شاعران جوان دارد، اظهار داشت: شعر پس از نیما لزوما طی مسیری بود که نیما به روی نسل و فرزندان شعر پس از خود گشود. از چند مورد خاص که عبور نماییم نسخه تکنیکی بیشتر شاعران پس از نیما از روی دست خطی است که نیما نوشته است و هر شاعری بنا به ذوق و استعداد و خلاقیت خود اهتمام دارد از مسیری که نیما گشوده است برداشتی داشته باشد. یادمان باشد که نیما شاعر بسیار مهمی درتاریخ ادبیات و شعر فارسی است. کمترین تأثیر نیما بر سیر تاریخی شعر فارسی این است که با ظهور نیما شعر فارسی به قبل و پس از نیما تقسیم شد. پس تأثیر نیما روی نسل و نسل های بعدی الزامی و شاید به صورتی جبری باشد. واقعیت این است که بعد از کوشش های کارساز نیما برای آزاد ساختن شعر از بند قالب های تکراری و قوانین شرطی و کوشش برای رسیدن به قوانین درونی شعر، با وجود تلاش و خلاقیت های شاعران بعد از نیما و شاعران نوجوی دهه ۷۰ و امروز، بنظر می رسد ما هنوز نتوانسته ایم از تمام ظرفیتهای شعر امروز پارسی استفاده نمائیم.
او اضافه کرد: شاعران امروز در دهه های اخیر تلاش می کنند مسیرهای جدید و بخوانید مدرن تر، امروزی تر و تازه تری را در ادبیات و شعر طی کنند. شعر امروز ما در موارد قابل اعتنا کمتر غریزی و بیشتر متکی به دلالت ذاتی و امکانات زبانی و حتی بصری است. تعریف امروزی شعر متفاوت با تعاریف شاعران دهه چهل و پنجاه است و باید به جوانان شاعر تازه نفس مجال تجربه داد و محل عرضه این تجارب را در اختیار آنها گذاشت. از طرفی باید مراقب بود که هیاهو و تکاپو در این راه ما را به اشتباه نیاندازد. گاهی به دوستان شاعر می گوییم ساختارشکنی فقط انهدام ساختار و دشمنی با ساختار نیست! ظهور یک ابژه محصول شرایطی ساختاری است که سوژه در درون آن به منظر می نشیند. هنجارگریزی به مفهوم هنجارستیزی نیست! معناگریزی به مفهوم ستیز با معنا نیست. این تعاریف باید در دل مضمن و روش و تکنیک ما در شعر نهادینه شوند تا بافت و فرم جدید در جای خود متولد شود.
ضرغامی اشاره کرد: این راه و روش شاعر امروز است که با ظهور انواع مدیا و وسایل ارتباط جمعی در دهکده جهانی مسیری متفاوت از شعر نسل گذشته و زیست فکری و بعد فکری آن نسل را پیش می گیرد. همان طوری که به دوستانی که درحال شخم زدن تجارب شاعران بزرگ دهه های پیش هستند یادآور می شویم که آن عزیزان ما هر کاری توانستند در راه و زمان و زمانه خود انجام دادند.
شعر و شاعر فرزند زمان خویش است
این ناشر در ادامه بیان کرد: حالا که صحبت از طرح کتاب های شعر بامدادان است و زایش آن در زادروز و با نام احمد شاملو شکل گرفته است اشاره کنم به این حکایت که همیشه به دوستان جوان می گویم: ما باید از مسیر تجارب بزرگان شعر معاصر عبور نماییم. تکرار تجارب گذشته چه لذتی برای ما و شعر امروز ما دارد؟ من ایمان دارم اگر احمد شاملو جوانِ شاعر امروز ما بود با شعر و کلمات و امکانات به روز ما کاری می کرد متفاوت با راهی که پیش گرفته بود. تجربه بامداد، تجربه زمان و زمانه خود اوست. هم چنان که باید به دوستان کلاسیک و نئوکلاسیک خواه امروزی بگوییم: بله! تجارب گذشته زیبا است! اما آیا لباس زمان ایلخانیان یا افشاریان جهت زندگی امروز ما کار آیی و تعریفی دارد؟ شاید یک روزی آنها را از موزه در آوریم و به نیت مراسمی از دیدن آن کیف نماییم اما آن لباس عنصر زنده زمان ما نیست. زبان هم با زمان به روز می شود. شعر رشد می کند و پوست می اندازد. شعر و شاعر فرزند زمان خویش است. جوان سال ۱۴۰۳ باید با جوان دهه ۲۰ و ۳۰و ۴۰ فرق داشته باشد. زبان شاعر امروزی باید به روز و از زمان پیش باشد. زیست فکری شاعر باید زیست فکری امروزی باشد. این تفاوت ها اگر در شعری زاده شود تکنیک و مضمون همگرا و بافت کلام سالم و به روز باشد، با شعر خلاق و تجربه گرا روبرو خواهیم شد. آن وقت می توانیم بگوییم این تفاوت نسل امروز شعر فارسی است.
ضرغامی در آخر اظهار داشت: اتفاقا در شعر امروز ما جوانان خلاق و فهیم بسیار هستند که متاسفانه در بین گرد و غبار و هیاهوی شعر لفاظانه و فاخرمآب و شعر ساده انگارانه ی بازار دیده نمی شوند. وظیفه ما در این راه کمک به دیده شدن و بارور شدن این شاعران است. هر کدام از ما با هر قدم کوچکی که در این راه باشیم، در طرف درست داستان ایستاده ایم.
منبع: kadodooni.ir
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب