كودكان و فضای مجازی؛
چالش حقوق بین الملل کودکان در عصر دیجیتالیسم
کادو دونی: کودکان در اینترنت بخش قابل توجهی از اطلاعات شخصی خودرا در محیط هایی چون اتاق های گفت و گو در رسانه های اجتماعی، سایت های بازی آنلاین و موارد مشابه افشا می کنند.
خبرگزاری مهر - گروه فرهنگ و ادب: ما در عصری هستیم که سرعت پیشرفت تکنولوژی و فناوری های دیجیتالی بسیار و بسیار بالاست. هر چقدر زمان می گذرد و جلوتر می رویم فناوری های دیجیتال بیشتری خودنمایی کرده و جنبه های زندگی بشری را تحت تأثیر قرار می دهند. تعاملات دیجیتالی به یک عنصر جدایی ناپذیر از زندگی ما تبدیل گشته و فناوری های نوین روز به روز درحال دگرگون ساختن سبک زندگی گذشته و خلق مفاهیم جدید هستند. کودکان امروز زمان زیادی را برای کارهای آموزشی، تفریحی و سرگرمی در اینترنت و محیط دیجیتال سپری می کنند و در معرض انواع خطرات و تهدیدات نیز قرار می گیرند. در این فضا، موضوع پشتیبانی از حقوق کودکان در عصر دیجیتالیسم، مسئله ای مهمی است که باید از طرف دولت ها و سایر نهادهای دولتی و مدنی و سایر متولیان امور کودکان مورد حمایت ویژه قرار گیرد.
حقوق کودک، یکی از با اهمیت ترین مصادیق حقوق بشر است، برای اینکه اگر کودکان از مراقبت و حقوق کافی برخوردار نباشند؛ نمی توانند در سایه این حقوق از سلامت روحی و جسمی برخوردار شده و حضوری مفید در جامعه بشری داشته باشند. در سالهای اخیر همه ی ابعاد زندگی افراد بشر، با وجود پیشرفت های سریع و اعجاب انگیز تکنولوژی و فناوری های اطلاعات و ارتباطات موسوم به عصر انقلاب دیجیتالیسم بسیار تحت تأثیر قرار گرفته است. زندگی کودکان نیز بدنبال این پیشرفت ها گرفتار دگرگونی های بی سابقه ای شده و سرگرمی های دیجیتال نقش مهمی در آن یافته است، که نمی توان از آن چشم پوشید. صندوق پشتیبانی از کودکان سازمان ملل متحد (یونیسف) در تازه ترین گزارش خود در ژانویه ۲۰۲۳ میلادی با عنوان «چشم انداز حقوق کودکان در سال ۲۰۲۳ میلادی» محیط دیجیتال (اینترنت) را همچنان یکی از چالش ها و بحران های بزرگ زندگی کودکان اعلام نموده و می افزاید که محیط دیجیتال و شکاف دیجیتالی نابرابری های بیشتری برای حقوق کودکان به وجود می آورد. همین طور در این گزارش آمده است که سال ۲۰۲۲ برای مردم سراسر جهان خصوصاً کودکان، فوق العاده سخت بوده است. نسل بشر به ویژه کودکان با مجموعه ای از بحران های بزرگ همچون ادامه ی بیماری همه گیر کرونا، جنگ بزرگ در اروپا، بحران انرژی، افزایش تورم و ناامنی غذایی و شکاف دیجیتال مواجه بوده اند. لازم به یادآوریست که منظور از کودک در این نوشتار به استناد بیشتر اسناد حقوق بشری، شخصی است که به سن ۱۸ سالگی نرسیده است. همانطور که کنوانسیون حقوق کودک در ماده ۱ خود اشعار می دارد: «از نظر کنوانسیون حاضر منظور از کودک افراد انسانی زیر ۱۸ سال است، مگر اینکه طبق قانون قابل اجرا در مورد کودک سن بلوغ کمتر تشخیص داده شود.»
تأثیر محیط دیجیتال بر زندگی کودکان
روشن است که کودکان انسان های لطمه پذیری هستند و به مراقبت و حمایت برای گذر از دوره ی کودکی نیازمندند و ایفای حقوق آنان بر سلامت و مصونیت در مقابل خطرات بسیار اهمیت دارد. در کنار لطمه پذیری کودکان به علت وضعیت سنی، قرار گرفتن در عصر انقلاب دیجیتالیسم و مواجه شدن با خطرات مجازی و توسعه سریع فضای سایبری و سیل مهارناپذیر ارتباطات و اطلاعات و دسترسی کودکانِ دنیای معاصر به اینترنت و تکنولوژی، ضرورت صیانت و پشتیبانی از حقوق کودکان را توسط خانواده ها، نهادهای دولتی و مدنی بیش از پیش روشن می کند. در نتیجه نباید از خطرات این محیط در نقض و یا سوء استفاده از حقوق کودکان غافل بود و باید اهتمام کرد در محیط دیجیتال به حقوق کودکان احترام گذاشت و از آنها حمایت کرد. حضور پررنگ کودکان در عصر پدیدهای دیجیتالی و دسترسی به جریان عظیم اطلاعات و ارتباطات دارای کارکردهای مثبت و منفی بسیاری است. قسمتی از تهدیدات و خطرات احتمالی که همچنان کودکان در محیط دیجیتال با آن مواجهند عبارتند از؛
نقض حریم خصوصی: کودکان در اینترنت بخش قابل توجهی از اطلاعات شخصی خودرا در محیط هایی چون اتاق های گفت و گو در شبکه های اجتماعی، سایت های بازی آنلاین و موارد مشابه افشا می کنند که جمع آوری غیرقانونی آنها تهدیدی جدی برای حریم خصوصی آنها به شمار می آید و می تواند زمینه ساز سرقت اطلاعات و نتایج منفی آن باشد.
وابستگی شدید به بازی های آنلاین: بازی های کامپیوتری و آنلاین سوغات تکنولوژی و مدرنیته هستند که کودکان و نوجوانان در سراسر جهان قسمتی از اوقات خودرا به درگیر شدن با آنها می گذرانند. اغلب این بازی ها دارای صحنه های خشن و مهیج هستند و ادامه بازی با آنها کودک و نوجوان را به خود وابسته می کنند. با آماری که از کودکان و نوجوانان به دست آمده درصد قابل توجهی از آنان به صورتی اعتیاد یعنی اعتیاد به بازی های کامپیوتری گرفتار شده اند.
تهدیدات ناشی از حضور در محیط دیجیتال: امروزه کودکان از شبکه های اجتماعی برای آشنایی با همسالان خود و آزمودن چگونگی ارتباط با دیگران استفاده می نمایند. بی شک فراگیر بودن تکنولوژی های مربوط به فضای مجازی، محدود کردن دسترسی کودکان و نوجوانان را به امری ناممکن تبدیل می کند. سرگردانی و گردش های بی هدف در شبکه های اجتماعی می تواند منجر به ارتباطات ناسالم و بعضاً خطرناک برای کودکان شود و این در شرایطی است که ارتباطات در شبکه های اجتماعی در شکل دهی هویت کودکان بسیار اثرگذار می باشد. تغییر در رفتار فرزندان به مفهوم ایجاد تغییر در نوع تفکر آنهاست و هنگامی که بنیان فکری و شخصیت آنها بصورت ناصحیح شکل گیرد، راه نفوذ شیادان به حریم خصوصی افراد و محیط امن خانواده باز می شود.
در آخر می توان گفت؛ محیط دیجیتال (اینترنت) یکی از چالش های بزرگ حقوق بین الملل کودکان در عصر حاضر است. انسان بواسطه هیپنوتیزم عصر تکنولوژی از فروغی که جوهره ی وجودی اوست، دور شده است اما نباید فراموش کرد که تکنولوژی بیش از آنکه ذاتاً فناورانه باشد ماهیتی اخلاقی و فرهنگی و انسانی دارد، و فناوری به خودی خود بد نیست بلکه روش استفاده از آن بسیار مهم می باشد، فناوری عالی است، اما اگر تحت کنترل ما باشد. موضوع پشتیبانی از حقوق کودکان در عصر دیجیتالیسم، مسئله ای مهم و درخور توجه است که می بایست از طرف دولت ها و سایر نهادهای دولتی و مدنی مورد حمایت ویژه قرار گیرد.
در همین راستا کمیته حقوق کودک سازمان ملل متحد نظریه تفسیری شماره (۲۵) مصوب ۲۰۲۱ را با عنوان حقوق کودکان در محیط دیجیتال منتشر نمود و به تعیین مفاهیم و چارچوب ها دراین زمینه پرداخته است. در کنوانسیون حقوق کودک مصوب ۱۹۸۹ میلادی، چهار اصل عمومی مهم، که عبارت از اصل عدم تبعیض (ماده ی ۲)، اصل رعایت مصالح عالیه کودکان (ماده ۳)، اصل حق بر حیات، رشد و بقا (ماده ۶)، و اصل حق بر شنیده شدن (ماده ۱۲) است، شناسایی شده و تمامی حقوق مندرج در کنوانسیون حول این چهار اصل عمومی در گردش است.
در نظریه تفسیری شماره ۲۵ نیز، در تمامی حقوق کودکان، چهار اصل مورد اشاره مدنظر قرار گرفته است که باید بصورت ویژه مورد تفقد قرار گیرد. اصول چهارگانه کنوانسیون حقوق کودک، یعنی مواد ۲، ۳، ۶ و ۱۲ راهبردهایی هستند که اعمال دیگر مواد کنوانسیون حقوق کودک در زمینه دنیای دیجیتال باید در پرتوی آنها صورت پذیرد. هدف کمیته حقوق کودک از این تفسیر عمومی، ارائه راهبرد برای تقنین و سیاستگذاری در حوزه ی تحقق تعهدات دولت ها در قالب کنوانسیون حقوق کودک و پروتکلهای اختیاری آن در پرتوی فرصت ها، مخاطرات و چالش های دنیای دیجیتال بود.
به بیان بهتر، امروز با این تفسیر عمومی این کمیته، حقوق کودک نه فقط در محیط آفلاین، بلکه در محیط دیجیتال و برخط (آنلاین) نیز تضمین می شود. با وجه به گزارش جدید یونیسف درباره ی چشم انداز حقوق کودکان درسال ۲۰۲۳ میلادی بهره گیری از رهنمودهای کمیته حقوق کودک، به عنوان نهاد تخصصی حقوق کودکان در سطح جامعه ی بین المللی، می تواند در تضمین حقوق این دسته از اعضای خانواده بشری بسیار کارا و راهگشا باشد. کودکی رؤیا نیست و حق با کودکان است، یادمان باشد که آینده را انسان هایی می سازند که «امروز» کودک اند، کودکان ما «امروز» نیاز دارند که خوب زندگی کنند و به حقوق شان احترام گذاشته شود. صیانت از مصالح عالیه کودکان، با اهمیت ترین مبنای حقوق کودک و ابدیت بخشیدن به حقِ دارا بودن از حق برای کودکان از با اهمیت ترین اهدافِ خاص نظام حقوق بین آلملل کودکان در عصر دیجیتالیسم است.
*محمدمهدی سیدناصری
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب