مهدی عباس زاده خبر داد
تاسیس دوره دكتری پژوهش محور در پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه
معاون پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی اظهار داشت: این پژوهشگاه به دنبال تربیت محققان در عرصه های مطرح و مهم علوم انسانی بوده و دوره های دکتری پژوهش محور را تأسیس کرده تا محققینی کارآمد تربیت کند.
به گزارش کادو دونی به نقل از مهر، به مناسبت فرارسیدن هفته پژوهش بر آن شدیم تا با مهدی عباس زاده عضو هیأت علمی گروه معرفت شناسی و معاونت امور پژوهشی و آموزشی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی گفت وگویی داشته باشیم و از دستاوردهای علمی (کارنامه کمی و کیفی) پژوهشگاه آگاه شویم. در ادامه نظر شما را به این گفت وگوی خواندنی با دکتر مهدی عباس زاده جلب می کنم. *دستاوردهای علمی پژوهشگاه در قالب کمی و کیفی تا امروز چه بوده است؟ در ابتدای سخنانم هفته پژوهش را به همه پژوهشگران و اعضای هیأت علمی و محققان حوزوی و دانشگاهی خصوصاً در عرصه علوم انسانی تبریک عرض کرده و امیدوارم پژوهش های انجام شده در کشور به سمت حل مسائل واقعی و عینی جامعه و نظام اسلامی ما پیش رود. راجع به این پرسش باید عرض کنم که از جهت کمی، استحضار دارید که پژوهشگاه در سال ۱۳۷۳ تأسیس شده و از آن زمان تا کنون کارهای مختلف و متنوعی را در دستور کار خود قرار داده است. ما هم اکنون در پژوهشگاه، چهار پژوهشکده و چهار مرکز وابسته و یک قطب علمی داریم. پژوهشکده های حکمت و دین پژوهی، نظام های اسلامی، فرهنگ و مطالعات اجتماعی و دانشنامه نگاری دینی، همینطور مراکز پژوهش های جوان، مطالعات فضای مجازی، مطالعات پیشرفت و تمدن و مرکز رشد علوم انسانی و هم قطب علمی فلسفه دین. ۲۱ گروه علمی فعال پژوهشکده های پژوهشگاه به تحقیق و فعالیت می پردازند که این گروه های علمی تشکیل شده است از اعضای هیأت علمی که به صورت تمام وقت به کارهای پژوهشی مشغولند و محققینی که به صورت پروژه ای با پژوهشگاه همکاری دارند. اعضای هیأت علمی ما مشتمل بر ۶۴ عضو هیأت علمی تمام وقت است که از این تعداد شش عضو در مرتبه استادی، بیست عضو در مرتبه دانشیاری، سی عضو در مرتبه استادی و هشت عضو در مرتبه مربی هستند. علاوه بر اینها پژوهشگاه مجلات علمی دارد که از این مجلات چهار مجله بعنوان مجله علمی پژوهشی از وزارت عتف یا حوزه علمیه مجوز گرفتند و به فعالیت می پردازند که عبارتند از مجله ذهن که در حوزه معرفت شناسی و دانش های مرتبط فعالیت می کند و تا کنون ۸۱ شماره از آن به چاپ رسیده و این مجله مجوز پژوهشی از حوزه های علمیه دارد.
مجله قبسات که ۹۵ شماره از آن تابحال به چاپ رسیده و این مجله از وزارت علوم مجوز پژوهشی دریافت کرده و عرصه آن مباحث کلام و دین پژوهی است. مجله بعدی حقوق اسلامی است که در زمینه مسائل فقهی و حقوق اسلام فعالیت می کند و ۶۰ شماره تا کنون از این مجله چاپ شده است و مجوز پژوهشی خویش را از وزارت علوم دریافت کرده و نهایتاً مجله اقتصاد اسلامی که در زمینه مسائل مالی و اقتصادی با رویکرد اسلامی فعالیت می کند و ۷۷ شماره تا کنون از این مجله چاپ شده و این مجله از وزارت علوم درجه پژوهشی دریافت کرده است. همینطور مجله کتاب نقد که از قدیمی ترین مجلات پژوهشگاه است به صورت مجله تخصصی فعالیت می کند و تابحال ۷۸ شماره از این مجله به چاپ رسیده است و اخیراً معطوف به مبحث علم دینی فعالیت می کند. همینطور اخیرا بحث تأسیس مجله ای به نام جامعه پژوهی با همکاری انجمن تحول در علوم انسانی مطرح شده و این مجله مقرر است به حل مسائل اجتماعی و فرهنگی بپردازد تابحال در حد یک شماره از این مجله آماده شده است که مقرر است به زودی فعال شود و شماره های بعدی آن هم آماده شود. اگر بخواهیم دستاوردهای کمی پژوهشگاه را در یک نگاه عرض نماییم به صورت آماری وضعیت پژوهشگاه به این نحو است: مجموعه طرح های پژوهشی شامل اینکه در دست اجرا باشند و یا اتمام یافته ۱۵۴۶ طرح در پژوهشگاه در دستور کار قرار داشته است. آثار منتشر یعنی کل تحقیقات پژوهشگاه که چاپ شده است تا کنون ۱۰۸۷ عنوان کتاب انتشار یافته است. مقالات علمی که در پژوهشگاه تولید شده شامل مقالات پژوهشی یا مقالات تخصصی عبارت است از ۳۰۶۷ عنوان مقاله و مجموعه شماره های مجلات پژوهشگاه که تابحال انتشار یافته ۵۲۵ عنوان است. دانشنامه های دینی که تابحال انتشار یافته دانشنامه امام علی (ع) است که در سالی که به نام حضرت امیر ضد السلام نامگذاری شد توسط پژوهشگاه در سیزده مجلد تهیه شود و به چندین نوبت چاپ هم رسید و استقبال بسیار خوبی از آن شد. دانشنامه بعدی که طی چند سال قبل به چاپ رسید دانشنامه فاطمی (سلام الله علیها) است که موضوعات مختلف را از دید حضرت فاطمه (سلام الله) بررسی می کند و در شش جلد انتشار یافته و دانشنامه قرآن شناسی که مجموعه معظمی هست اما تابحال دو جلد از آن به چاپ رسیده و چند جلد هم در شرف چاپ است که مسائل مختلف را از دیدگاه قرآن بررسی نموده و به نقد دانشنامه هایی که در دنیا در مسائل قرآنی شبهاتی به وجود آورده پرداخته، مانند دانشنامه قرآنی لایدن که در این دانشنامه نقد شده است.
پژوهشگاه همینطور کرسی های نظریه پردازی را تأسیس و برگزار کرده است و با هیئت پشتیبانی از کرسی های نظریه پردازی، نقد و مناظره ارتباط مناسبی داشته و تابحال ۱۴ کرسی نظریه پردازی را توانسته برگزار کند و به تأیید هیئت پشتیبانی از کرسی ها برساند. در مبحث همایش ها و نشست های علمی و کرسی های ترویجی تابحال ۲۳۶۵ مورد پژوهشگاه در خلال سنوات فعالیت خود برگزار کرده است و از این جهت هم فعالیت پژوهشگاه چشم گیر است. همینطور بخشی به نام بخش بین الملل در پژوهشگاه دایر شده که دو وظیفه اصلی را دنبال می کند. این وظایف عبارتند از ترجمه و نشر آثار پژوهشگاه به زبان های خارجی، زبان های اصلی دنیا مانند عربی، انگلیسی، فرانسه، آلمانی، اردو، روسی، اسپانیولی، ترکی و… که تابحال حدود ۳۵ مورد از آثار پژوهشگاه را توانسته به این زبان ها ترجمه و چاپ کند که این کار عمدتاً توسط ناشران خارجی صورت گرفته و در خارج از کشور هم توزیع شده است. پژوهشگاه حدود ۱۰ اثر در دست نشر قرار داده و ۸۹ اثر را در دست اجرا برای ترجمه و چاپ به زبانهای خارجی دارد. بخش دیگر ارتباطاتی است که ما با مؤسسات و مراکز علمی بین المللی دیگر برقرار می نماییم. کارهای پژوهشگاه در این حوزه هم نسبتاً قابل توجه بوده است. بانکهای اطلاعاتی ما از محققین خارجی داریم حدود ۱۴۰۰ مورد، بانکهای اطلاعاتی مراکز علمی خاص حدود ۱۰ مورد، دوره های دانش افزایی اعضای هیئت علمی پژوهشگاه برای امکان ورود در عرصه های بین الملل حدود ۱۲ مورد، حضور در همایش های خارجی و بین المللی حدود ۴۰ مورد، همکاری علمی با مؤسسات بین المللی حدود ۲۵ مورد، همینطور پژوهشگاه تابحال سه همایش بین المللی ترتیب داده، نشست ها و گفتگوهایی به شکل مجازی یا فیزیکی با صاحبنظران خارجی برگزار کرده بیشتر از ۱۰۵ مورد، عضویت پژوهشگاه در مجامع خارجی حدود سه مورد و سایت انگلیسی و عربی که در سالیان گذشته تأسیس شده است. این را هم باید عرض کنم که پژوهشگاه قطب علمی فلسفه دین در کشور است، با مجوز وزارت علوم تحقیقات و فناوری و چند سالی است در عرصه فلسفه دین اسلامی به فعالیت می پردازد. در زمینه همکاریهای علمی پژوهشگاه خصوصاً در سالهای اخیر دراین زمینه فعال شده و تا هم اکنون توانسته ۱۲۰ مورد تفاهم نامه با دستگاه های مختلف کشور منعقد کند و حدود ۱۹۱ مورد قراردادهای همکاری علمی شامل قراردادهای کلی و جزئی را منعقد نماید. این خلاصه ای بود از کارهای کمی پژوهشگاه در طول سالهای فعالیت آن. اما در بخش کیفی عرض می کنم که بعضی خصوصیت ها یا اختصاصات وجود دارد که پژوهشگاه را بعنوان یک دستگاه کیفی می تواند به جامعه علمی معرفی نماید و بنده به برخی از این موارد اشاره می کنم: نکته اول این است که پژوهشگاه برخوردار از اعضای هیئت علمی و محققان حوزوی- دانشگاهی است. یعنی ترکیب هیأت علمی پژوهشگاه عمدتاً از محققانی تشکیل شده که هم تحصیلات حوزوی داشته اند و هم تحصیلات دانشگاهی. بدین سبب باتوجه به این تحصیلات هم توانایی کشف و حل مساله های جدید در مرزهای دانش را دارند و هم در مبانی و مسائل اندیشه اسلامی تبحر داشته و می توانند از زاویه اسلامی به تحقیق و پژوهش در عرصه علوم انسانی بپردازند. همینطور در پژوهشگاه طرحی برای مدیریت پژوهش در نظر گرفته شده بعنوان طرح تمحض علمی اعضا که طبق این طرح هر عضو هیأت علمی برای یک بازه زمانی نسبتاً طولانی از فعالیت خود در حوزه خاص و تخصصی متمرکز می شود و در آن حوزه فعالیت علمی و موظفی خویش را انجام می دهد. این سبب می شود که اعضای هیأت علمی پژوهشگاه گرفتار پراکنده کاری نشده و بتوانند در مبحث خاصی و در حوزه های محدودی در جامعه سرشناس شده و تبدیل به خبره و نخبه علمی شوند و این طرح تاثیر خویش را در برون داد پژوهشگاه نمایان کرده که اعضای پژوهشگاه اغلب در حوزه های خاصی در کشور شناخته شده هستند و به آنها در مسائل علمی رجوع می شود. بنابراین می توانیم این مساله را بعنوان دستاوردی مهم در مدیریت پژوهش پژوهشگاه در نظر بگیریم. همینطور پژوهشگاه به دنبال تربیت محققان در عرصه های مطرح و مهم علوم انسانی هم بوده و دوره های دکتری پژوهش محور را تأسیس کرده که این سبب می شود که پژوهشگاه و محققان آن بتوانند یافته های پژوهشی خویش را به عرصه آموزش برسانند و از طرف دیگر سبب می شود که محققینی کارآمد برای تحقیق و پژوهش در رشته های علوم انسانی تربیت شوند. تابحال ۶ دوره دکتری در پژوهشگاه به صورت رسمی با مجوز وزارت علوم برگزار شده و اغلب دانش پژوهان این عرصه پایان نامه های دکتری خویش را دفاع کرده یا در حال دفاع می باشند، و عرض کردم این دوره ها آموزشی محض نبوده و پژوهش محور است و از این جهت اهمیت ویژه ای دارد. مساله بعدی که ممکنست بعنوان یک شاخص کیفی در کارهای پژوهشگاه به شمار بیاید مساله حل معضلات و مسائل جدی است که نظام اسلامی و حکمرانی در ایران با آنها مواجه می باشد. پژوهشگاه دراین زمینه در حوزه های مختلفی ورود کرده است. در حقیقت پژوهشگاه تلاش بر آن دارد که تحقیقات خویش را به نیازهای جامعه علمی و نیازهای حاکمیت در عرصه های مختلف اقتصادی، سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و سایر عرصه ها معطوف نماید که من گزارش این موارد را در ادامه عرض خواهم کرد. *جوایز و افتخارات کسب شده و عناوین برتر پژوهشی پژوهشگاه از چه قرار است؟ پژوهشگاه هر ساله در جشنواره های مختلفی که در کشور برگزار می گردد حضور فعال و پررنگی داشته است. اگر بخواهیم به صورت آماری عرض نماییم، در ۱۴ مورد پژوهشگاه بعنوان سازمان برتر اعلام شده است که دو مورد آن در جشنواره فارابی در چند سال قبل بوده که پژوهشگاه بعنوان مؤسسه پژوهشی برتر معرفی گردید. استحضار دارید که جشنواره فارابی مهم ترین جشنواره کشور در عرصه علوم انسانی است. ۱۷ مورد محققین ما بعنوان محقق برتر اعلام شده اند. همینطور در سالهای اخیر در جایزه جهانی علوم انسانی اسلامی محققین ما بعنوان محقق برتر در این حوزه معرفی شده اند. ۳۲۸ مورد تحقیق برتر در کارنامه پژوهشگاه وجود دارد، یعنی در جشنواره های مختلف شامل فارابی، کتاب سال جمهوری اسلامی، کتاب سال حوزه، دین پژوهان و جشنواره هایی از این دست تحقیقات پژوهشگاه بعنوان تحقیق برتر شناخته شده است. همینطور هشت مورد مجله برتر که مجلات پژوهشگاه به این عنوان رسیده اند و ۵۳ مقاله از مقالات تولیدی پژوهشگاه در جشنواره هایی که در رابطه با مجلات و مقالات پژوهشگاه بوده منتخب شده اند و مجموعاً افتخارات و جوایز پژوهشگاه را به لحاظ کمی می توانیم حدود ۴۲۲ مورد جمع بندی نماییم. *موضوعاتی که هم اکنون بعنوان کلان پروژه در دست اقدام است چیست؟ مساله کلان پروژه ها خودش یکی از اختصاصات پژوهشگاه است و به نظر بنده می تواند بعنوان یک شاخص خوب برای ارزیابی کیفی پژوهشگاه به شمار آید. بنده در این مجال فقط به صورت لیست وار می توانم از این کلان پروژه ها نام ببرم: دانشنامه امام علی (ع) در ۱۳ جلد بعنوان نخستین کلان پروژه پژوهشگاه به چاپ رسید و پس از آن دانشنامه فاطمی (س) بود که در شش جلد به چاپ رسید. مورد بعدی تفسیر موضوعی تخصصی قرآن مجید است و در این دوره تلاش بر آن است که مبانی علوم انسانی در عرصه های مختلف از قرآن استخراج و استنباط شود. از این جهت کار بسیار مهمی در پژوهشگاه به انجام می رسد و این مجموعه حدود ۳۰ مجلد خواهد بود که برخی از این مجلدها به چاپ رسیده و برخی از آنها در دست اجراست. عرصه های مختلف شامل سیاست، اقتصاد، حقوق، فقه، اخلاق و دانش های مختلف در این کلان پروژه مدنظر قرار دارد که مبانی آنها از قرآن استخراج می شود و روشن است که اگر جامعه علمی ما بخواهد علوم انسانی اسلامی تولید نماییم باید مبانی آنرا از قرآن مجید استخراج و استنباط کند. مورد بعدی مجموعه دفاتر اخلاق الهی است که مقرر است در ۲۰ مجلد تنظیم شود و در حقیقت مباحث مرحوم آیت الله مجتبی تهرانی (ره) است که ایشان در زمینه اخلاق عرضه کرده اند و در پژوهشگاه به شکل مجموعه مفصلی که بعضی از مجلدات آن به چاپ رسیده، درآمده است. کلان پروژه بعدی فلسفه اصول است؛ و نگاهی فلسفی جدیدی به مباحث اصولی در آن انجام می شود که پنج جلد پیش بینی شده و در دست اجراست. منظومه فکری آیت الله میرزا محمدعلی شاه آبادی در پنج جلد، کلان پروژه دیگر پژوهشگاه است که همایشی هم در چند سال قبل به مناسبت روز جهانی فلسفه بعنوان یادواره ایشان اجرا شد. کلان پروژه بعدی تبیین و نقد اعتزال نو است. این جریان در دنیا در خلال سالهای اخیر به راه افتاده و این مجموعه ۵ جلدی در پژوهشگاه می کوشد که این جریان را بررسی و نقد کند و همایشی هم تحت عنوان نقد اعتزال نو در پژوهشگاه اجرا شد. کلان پروژه بعدی اصلاح الگوی مصرف است که در سه جلد به چاپ رسیده است. کلان پروژه بعدی از چشم انداز امام علی (ع) است که در چهل مجلد به چاپ رسید و موضوعات مربوط به جوانان را از دیدگاه حضرت امیر (علیه السلام) بررسی می کند.
مجموعه بعدی از نگاه نبوی نام دارد و در ۲۳ جلد به چاپ رسیده است که موضوعات مورد علاقه جوانان را از دیدگاه پیامبر اعظم (ص) بررسی نموده است.
مجموعه بعدی چلچراغ حکمت است که به بازخوانی اندیشه استاد شهید مرتضی مطهری می پردازد و در ۴۰ مجلد چاپ شده و حاوی موضوعاتی است برای جوانان مناسب می باشد.
مجموعه بعد مجموعه سنت های طلبگی است که ۵۰ جلد دارد و بیشتر از ۱۵ جلد آن تا کنون به چاپ رسیده و بعضی دیگر از این مجلدات هم در دست اجراست و به مواردی که طلاب حوزه های علمیه باید به آنها متکی باشند و از آنها در سلوک طلبگی خود استفاده کنند اشاره دارد. کلان پروژه بعدی بازشناسی نهادهای انقلابی است که هفت جلد از آن انجام شده و نهادهای مختلف انقلاب مثل: مجمع تشخیص مصلحت نظام، شورای نگهبان و دیگر نهادها در آن بررسی و بازشناسی شده اند. کلان پروژه بعدی معرفی، بررسی و نقد آثار برگزیده فرهنگ غرب است که در چند مجلد به پایان رسیده است. در این کلان پروژه آثار علمی، فرهنگی، و حتی رمان هایی که در دنیا بسیار معروف هستند و در حقیقت به صورتی فرهنگ غرب را ساخته اند در پژوهشگاه شناسایی شده و معرفی و نقد آنها صورت گرفته است. کلان پروژه بعدی مجموعه ادبیات داستانی است که در ۲۰ جلد به انجام رسیده و یا در دست اجرا می باشد. کلان پروژه بعدی دانشنامه قرآن شناسی است که پیش بینی می شود حدود ۴۰ مجلد داشته باشد و تابحال دو مجلد از آن چاپ شده و تعدادی دیگر در دست انتشار است.
مجموعه بعدی مجموعه دانشنامه نبوی است که پیش بینی می شود ۳۰ مجلد باشد که البته هنوز هیچ مجلدی از آن به چاپ نرسیده ولی پژوهشگاه این دانشنامه را در برنامه های آتی خود دارد. کلان پروژه بعدی تفسیر اثری جامع است و پیش بینی می شود حدود ۲۰ مجلد داشته باشد و چند جلدی از آن آماده شده و کاری باارزش در مبحث تفسیر قرآن است.
آخرین مجموعه ای که بنده بعنوان کلان پروژه پژوهشگاه از آن یاد می کنم مجموعه آیات الاحکام است که پیش بینی می شود در ۱۰ مجلد به انجام برسد.
این گزارشی اجمالی درباب کلان پروژه های پژوهشگاه بود که البته هر کدام از این موارد می تواند مستقلاً مبحث یک گفتگوی علمی باشد. *لطفاً به اختصار بعضی از کارهای پژوهشگاه را در امتداد مطالبات نظام است، تبیین کنید؟ چندین سال است که برخی مطالباتی اساسی در کشور مطرح شده که عمدتاً این مطالبات از جانب مقام معظم رهبری انجام گرفته و در پژوهشگاه هم به صورت جدی دنبال شده است که بنده به بعضی از این موارد اشاره می کنم. در ابتدا عرض کردم که پژوهشگاه دغدغه اصلی اش در حقیقت پاسخگویی به مسائل نظام اسلامی و گره گشایی از معضلات آنست. این یک راهبرد و در حقیقت یک هدف اساسی در پژوهشگاه است. برخی از این موضوعات را خیلی کوتاه اشاره کرده و توضیح می دهم: مورد نخست، الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت است که در پژوهشگاه به صورت جدی دنبال شده است. در مؤسسه ای که برای طراحی و تدوین این الگو تأسیس شده است، پژوهشگاه در چند اندیشکده آن حضور جدی دارد و حتی مسئولیت برخی از این اندیشکده ها هم بر عهده پژوهشگاه است و یا اینکه اعضای هیأت علمی پژوهشگاه در این اندیشکده ها عضو هستند و در آنجا به تحقیق و مطالعه می پردازند. در خود پژوهشگاه هم بعضی تحقیقات در امتداد الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت طراحی شده و انجام شده است. همینطور در همایش های سالانه ای که جهت بررسی ابعاد مختلف الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت در کشور برگزار می گردد اعضای هیئت علمی پژوهشگاه حضور داشته به عرضه مقاله پرداخته و در نشست های علمی که در این حوزه در کشور برگزار شده هم حضور فعال داشته و بعنوان یک رکن در این مجامع علمی به فعالیت پرداخته اند. مورد بعدی سند توسعه پایدار ۲۰۳۰ است که در پژوهشگاه مفصل بررسی و نقد شده و تحقیقاتی به انجام رسیده و دو مورد از آنکه معطوف به نقد سند ۲۰۳۰ بود در پژوهشگاه به چاپ رسیده است. نشست ها و همایش علمی نقد سند ۲۰۳۰ هم در پژوهشگاه مدتی پیش انجام شد و مقالات و سخنرانی های مناسبی در این مساله عرضه شد و همچنان بحث بررسی و نقد سند ۲۰۳۰ از زوایای مختلف در پژوهشگاه در دستور کار بعضی از گروه ها قرار دارد و اعضای هیئت علمی مختلف در این حوزه به فعالیت می پردازند. مورد بعدی بیانیه گام دوم انقلاب اسلامی است که از جانب مقام معظم رهبری عرضه شد و پژوهشگاه این مورد را هم درون کارهای خود قرار داده و تلاش در تبیین جنبه های مختلف این بیانیه بسیار مهم دارد و از زوایای مختلف می خواهد آنرا به بحث و بررسی بگذارد. بنابراین از این جهت هم پژوهشگاه ورود جدی کرده و به صورت فعال در برنامه سالانه خود این مساله را دیده است. از این دست کارهایی که پژوهشگاه برای نظام اسلامی انجام می دهد کم نیست که بنده به همین سه مورد از باب نمونه اشاره کردم.
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب